Stûn: Xeta germî ya Khmer
Ez rojane şahidê rûdanên çemê li Bangkok me, ji ber ku apartmana me rast li tenişta Khlong Bangkok Noi hatî çêkirin, û nêrînek me li ser çûn û hatin û bazirganî û rêveçûna li ser van kanalên tîpîk ên Bangkok heye.
“Khlong”, dat ‘kanaal’ betekent, is eigenlijk een misnomer, aangezien “Klong Bangkok Noi” een zijrivier is van de Chao Phraya rivier, die zich met haar café au lait kleurtje, koninklijk door de stad kronkelt. Doordat er cementen muren aangebracht zijn op de oevers, lijkt het een khlong, maar het is geen khlong, het blijft een zijrivier.
Vanochtend lag er een sampan aangemeerd aan de overkant, een weelderig begroeid stukje Bangkok met jacarandas (dat zijn bomen), mangobomen, suikerpalmen en ander groen, besprenkeld met Thaise houten huizen. Een sampan is een Aziatische schuit die van alles en nog wat vervoert: zand, rijst, kratten met Cola, kortom, alles wat er maar te vervoeren valt.
Ik zat met mijn boek beneden aan de oever in mijn pendekkie het tafereel gade te slaan. De sampan was tot de nok toe gevuld met zand en het zand werd aan wal gebracht in ovale, gevlochten rieten manden die ik voor het eerst zag in de film “The Killing Fields”. Er waren vijf pezige jongens aan het werk. Een wiebelende plank van hooguit 30 centimeter breed vormde de brug tussen de schuit en de veel hoger gelegen oever en de jongens, die ongetwijfeld Khmer (Cambodjaans) waren, gezien de krama die zij om hun hoofd gewikkeld hadden. De krama is een vaak rood-wit of blauw-witgeblokte multi-functionele doek, vergelijkbaar met de Thaise pha khao maa, een veelkleurige doek die dienst doet als hangmat, hoofddoek, sjaal (het wordt in de tropen ook wel eens koud) of lendendoek.
Meisje met krama. Wilders wordt gek als ie dit ziet…Toen ik de zware arbeid van deze jongens zat te bekijken, realiseerde ik hoe ongelofelijk lichamelijk gedegenereerd ik ben. Dat dacht ik omdat ik dit zag:
Met de handen en diep gebogen rug vult een jongen, blootvoets, gekleed in rafelige shorts en een lang-mouwig T-shirt, krama om het hoofd, met zijn handen de mand met rul zand totdat de mand minstens 20 kilo moet wegen. Met een soepele zwaai wordt de mand naar de rechterschouder gebracht en met het evenwichtsgevoel van een koorddanser betreedt de knul de ver doorbuigende ruwhouten plank en loopt fluitend omhoog, alsof hij een parkwandeling aan het maken is. Ondertussen worden er grappen gemaakt onder de knetterende zon, de mand met zand wordt geleegd op de oever, de jongen keert zich om, loopt met zijn lege mand over de nog steeds diep doorbuigende plank voor een nieuwe lading zand, terwijl zijn collega, zodra de plank vrij is, hetzelfde ritueel uitvoert.
Dat gaat drie uur zo door bij een temperatuur van 36 graden in de schaduw. Ik ril bij de gedachte wat de temperatuur is in de volle zon, waar de sampan was aangemeerd.
Na afloop wordt de sampan gewassen met emmers khlongwater en wordt er gebaad in de khlong. Tien minuten later zitten deze jongens in de weldadige schaduw van een enorme mangoboom te roken – arbeiders die zwaar werk verrichten roken allemaal, die hebben wel wat anders aan hun hoofd dan zoiets triviaals als longkanker of vaatziekten– en de opdrachtgever komt langs met wat te eten. Er wordt onophoudelijk gebabbeld.
Khmer werken in Thailand meestal als ongeschoolde werkkrachten. Ze zijn goedkoop, zeuren niet – vanwege de illegaliteit waarin ze vaak werken – het zijn de ideale wegwerparbeiders, net als de Polen in Nederland. Er zijn meer overeenkomsten tussen Nederland en Thailand dan we durven te denken. Maar we hebben nog geen Khmer meldpunt. Misschien komt dat nog…