Phya Anuman Rajadhon: Sjálfgerður fræðimaður og áhrifamikill rithöfundur

Phya Anuman Rajadhon (Stock2You / Shutterstock.com)

Líta má á Phya Anuman Rajadhon พระยาอนุมานราชธน (1888-1969), sem varð þekktur undir pennanafni sínu Sathiankoset, sem einn af áhrifamestu frumherja tælensku, ef ekki frumkvöðla nútímans.

Jafnframt var hann einnig einn mikilvægasti rithöfundur sinnar kynslóðar og með fágaðan ritstíl skipaði hann sérstöðu í taílenskum bókmenntum. Enn merkilegra var að hann var ekki lærður fræðimaður heldur einn sjálfgerður maður, sem myndaði sig af persónulegum áhuga sem heimspekingur, mannfræðingur, þjóðfræðingur og þjóðfræðingur.

Hann fæddist Yong 14. desember 1888 í Bangkok í auðmjúkri fjölskyldu af kínverskum-síamskum uppruna. Foreldrar hans, Nai Lee og Nang Hia, sendu elsta son sinn í Assumption College sem stofnað var árið 1885 af frönskum kaþólskum trúboðum í nokkur ár þar til hann fékk vinnu á Oriental hótelinu. Þegar hann var orðinn þreyttur á þessu starfi, valdi hann atvinnuöryggi og fór í ríkisþjónustu sem skrifstofumaður hjá tollgæslunni í höfuðborg Síams. Þetta reyndist vera góður kostur þar sem hann tók við sem aðstoðarforstjóri deildarinnar, hlaut titilinn Khun Anuman Rajadhon og stöðuhækkun til Phya.

Eftir valdaránið 1932 varð hann hins vegar að víkja fyrir eftirlæti nýrrar ríkisstjórnar. Sá síðarnefndi viðurkenndi hins vegar hæfileika hans því honum var ekki sagt upp störfum heldur nær samstundis ráðinn deildarstjóri menningardeildar nýstofnaðrar myndlistardeildar og myndi binda enda á eftirtektarverðan feril sinn sem framkvæmdastjóri myndlistarsviðs. Þrátt fyrir að hann hefði ekkert háskólanám sameinaði hann þetta starf og stundakennari í heimspeki við Listadeild Chulalongkorn háskólans. Þessi háskóli veitti honum heiðursdoktorsnafnbót eftir að hann lét af störfum. Það sama á við um Silpakorn háskólann sem hann átti þátt í að stofna og veitti honum heiðursdoktorsnafnbót í fornleifafræði.

Phya Anuman var heilluð af félagslegum viðmiðum og gildum síamsk-tælenskrar menningar, þjóðlegum siðum og munnlegri hefð. Upp úr XNUMX rannsakaði hann mikið og lýsti ríkulegum taílenskum þjóðtrú og trúarhátíðum á þeim tíma þegar hefðbundin form félags- og samfélagsskipulags urðu fyrir auknum þrýstingi vegna nútímavæðingarbylgju sem var að mestu knúin áfram af efnahagslegum markmiðum. Þjóðtrú og þjóðtrú voru þróuð af þjóðinni Hæ Svo og ört vaxandi vægi millistéttarinnar eftir seinni heimsstyrjöldina var litið á sem tjáningu úrelts og jafnvel afturhalds lífshátta sem ætti að afnema eins fljótt og auðið er. Phya Anuman helgaði sig í áratugi og af óvæginni orku í orði og riti til að bjarga og vernda þennan arf.

Það er hægt að fullvissa sig um að ef hann hefði ekki verið þarna gæti mikið af þessum menningararfi tapast óafturkallanlega. Rannsóknir hans á meðal annars öndunum, verndargripum, frjósemissiðum eða hinum veglega veifandi Nang Kwak settu tóninn og er nú litið á það sem staðlað verk. Að auki framleiddi Phya Anuman margvísleg bókmenntaverk. Þetta gerðist oft í nánu samstarfi við Phra Saraprasoet (1889-1945) sem hann þýddi fjölda verka með á taílensku.

Verk Phya Anuman kveiktu hægt en örugglega nýjan áhuga á tælenskri þjóðsögu og menningu í akademískum hópum. Hann var svo sannarlega ekki bara knúinn áfram af nostalgíu heldur reyndi hann að bjarga sál hinnar margbreytilegu menningarlegu sérstöðu lands og fólks frá vissri glötun. Phya Anuman Rajadhon var hins vegar ekki sannur í eigin landi. Allt fram á tuttugustu öld var taílensk sagnfræði einokun fursta og hirðmanna. Þeir voru ekki beint hrifnir af komu mælskins og ástríðufulls sagnfræðings af lágum uppruna.

Viðurkenning fyrir mjög dýrmætt og sérstaklega brautryðjendastarf fékk seint þegar hann fékk að halda fyrirlestra við ýmsa háskóla og var boðið til útlanda. Margra ára óeigingjarn vígslu hans var verðlaunuð þegar hann árið 1968 varð fyrsti ógöfugi Taílendingurinn til að vera skipaður forseti hins virta menningarsögulega Síamfélags.