Cad as a dtagann an Téalainnis?
Cé hiad, a Thais? Nó an Tai? Cár tháinig siad, agus cá ndeachaigh siad? Cathain agus cén fáth? Ceisteanna deacra nach féidir a fhreagairt ach go páirteach. Tá mé ag déanamh iarracht é sin a dhéanamh.
An Téalainnis agus na Tai, cé hiad féin agus cá raibh siad ina gcónaí anois agus anois?
Tá aithne againn ar an Téalainnis, ná déanaimis. Cónaíonn siad sa Téalainn agus labhraíonn siad teangacha Téalainnis, Téalainnis Chaighdeánach, Laoisis in Isan agus Kham Meuang sa Tuaisceart, thart ar 30% de dhaonra iomlán na Téalainne, agus is ionann iad sa script Téalainnis mar ไทย. Is cuid den teaghlach teangacha Tai (nó T’ai) iad na teangacha seo, a scríobhtar de ghnáth mar ไท i script Téalainnis. Síneann na pobail Tai sin sa lá atá inniu ann ó chúige oirdheisceart na Síne Guangxi (agus b'fhéidir Oileán Hainan), go tuaisceart Vítneam, Laos, Sipsong Panna (Yunnan, deisceart na Síne), tuaisceart Maenmar go (fadó ó shin) Assam, in oirthuaisceart na hIndia. San iomlán, cuimsíonn siad thart ar 95 milliún duine, an grúpa is mó acu, 65 milliún, ina gcónaí sa Téalainn.
Tá comharthaí ann go bhfuil gaol géiniteach ag na grúpaí Tai seo freisin, cé go bhfuil siad measctha go mór le grúpaí eile, agus go bhfuil gnéithe cultúrtha áirithe acu mar eagraíocht fheodach níos logánta den tsochaí, stádas réasúnta do mhná a bhfuil níos mó saoirse gnéis acu agus saor-rogha comhghleacaithe. Foinsí na Síne sa tréimhse roimh an 10e Léiríonn haois freisin go bhfuil na grúpaí Tai chleachtadh saothrú ríse fliuch den chuid is mó i gleannta agus cónaí i dtithe ar stilts.
An Tai thagann ó na Sléibhte Altai: an dearcadh náisiúnaíoch
D'iarr an staraí Charnvit Kasetsiri uair amháin ar ghrúpa mac léinn cé hiad na Téalainnis i ndáiríre? Seo a leanas na freagraí: ‘Labhraíonn siad teangacha Téalainnis, is Búdaigh iad agus is breá leo an náisiún, an reiligiún agus an mhonarcacht. Is daoine maithe iad a bhfuil ard-mhoráltacht acu agus déanann siad iad féin a íobairt ar son an náisiúin. Is ó Shléibhte Altai ó dhúchas a thagann siad, shocraigh siad ansin in Impireacht Nanchao (Nanzhao) agus chuaigh siad ar imirce as sin go Sukhothai, Ayutthaya agus an chuid eile den Téalainn.'
(Tá na Sléibhte Altai suite lastuaidh de Fhásach Gobi sa Mhongóil Thiar. Bhí Impireacht Nanchao suite i lár na Síne lastuaidh de chúige Yunnan. Deirtear gur tháinig ionradh na Síne nó na Mongóil ar na Tai as sin.)
Ba é an misinéir Meiriceánach William Clifton Dodd a lorg, timpeall na bliana 1900, bunús na bpobal Tai ag bunchnoic na Sléibhte Altai. Ghlac an staraí aitheanta Damrong (1862-1943) leis an dearcadh seo agus fuair sé a bhealach isteach i téacsleabhair scoile. Creideann an Príomh-Aire Prayut freisin sa scéal seo mar a dúirt sé le déanaí ag preasagallamh.
Cathain a scaipeadh na daoine Tai?
Bhí cónaí ar na daoine Tai ar dtús in oirdheisceart na Síne i gceantar ar a dtugtar Cúige Guangxi anois, ceantar díreach soir ó Vítneam agus ó thuaidh ó Oileán Hainan. Níl sé iomlán soiléir cén uair a thosaigh a n-imirce go Oirdheisceart na hÁise. Tá roinnt eolaithe ag feiceáil comharthaí de sin ag tosú sa 8 cheana féine haois ach is dócha nach raibh an imirce ag dul i ndáiríre go dtí an 10e haois agus ag méadú suas go dtí an 12e - 13e haois. Is dócha gur tharla sé seo feadh ghleannta na hAbhann Deirge (Vítneam), an Mekong, an Salween agus an Irriwaddy i Maenmar agus as sin go dtí an Abhainn Brahmaputra i Assam.
Taispeánann an léarscáil thíos go garbh mar a scaip na pobail Téalainnis ar fud Oirdheisceart na hÁise.
Cén fáth a ndeachaigh muintir Tai ar imirce ón 10e haois?
Níl mórán eolais faoi sin ach an oiread. Tá a fhios againn gur thosaigh na dynasties Síneach tar éis an 8e leathnaíonn an haois ó dheas agus go dtugtar 'na haoiseanna fuilteacha' ar na trí chéad bliain ina dhiaidh sin. Bheadh go leor teannais ann freisin laistigh de phobail Tai maidir le comharbas chun an ríchathaoir agus ceannaireacht.
Chomh maith leis na fachtóirí seo, tá amhras eile orm. Sílim go raibh grúpaí de Tai, b'fhéidir na céadta i méid, a chuaigh ar eachtra faoi cheannas tiarna (Chao) chun teacht ar ghnáthóga nua. Tar éis an tsaoil, bhí Oirdheisceart na hÁise ansin, agus go dtí an 19e haois, ceantar faoi líon beag daonra le hacmhainní nádúrtha go leor.
Conas a bhí muintir Tai in ann a ngnáthóga nua a shocrú agus a chothabháil?
Luaigh mé fachtóir tábhachtach thuas cheana féin: bhí dóthain spáis ann d’eisimircigh. Ina theannta sin, b'fhéidir go raibh teicníc níos fearr ag muintir Tai maidir le saothrú ríse fliuch agus bhí an eagraíocht laistigh de na grúpaí soladach. Bhí teagmhálacha pearsanta níos tábhachtaí ná úinéireacht talún. Sna cianta imirce sin ar fad, is beag foréigean a bhí ann. Ina theannta sin, chomhtháthaigh an Tai go tapa leis an daonra áitiúil, is dócha trí mheas frithpháirteach agus malartú nósanna agus custaim, ina raibh ról mór ag an seomra leapa. D’fhéadfadh go raibh na daoine seo ina sclábhaithe agus ina serfs ar feadh na gcéadta bliain, na rialóirí, an Téalainnis, a bheith ar a dtugtar ‘saor’.
Sa cheantar atá anois i dtuaisceart na Téalainne suas go Sipsong Panna ní raibh aon impireachtaí láidre ann agus ní bheidh imirce na bpobal Tai tar éis fadhbanna móra a chruthú. Ba iad na háitritheoirí bunaidh ann ná an Lawa nó an Lua a bhfuil cónaí orthu fós i roinnt sráidbhailte i dtuaisceart na Téalainne.
Sa Téalainn sa lá atá inniu ann, áfach, bhí Impireacht na gCiméireach san oirdheisceart, a shín thar Sukhothai agus Sakon Nakhorn, agus san iardheisceart, Impireacht Luan-Dvaravati agus an pointe is faide ó thuaidh ag Haripunjai, Lamphun an lae inniu.
Níl aon dabht ach gur lagaigh an dá impireacht mhóra seo a bhí i gceannas ar limistéar Siam/Thailand agus Maenmar mar atá inniu ann ionas go bhféadfadh na Tai iad féin a bhunú mar rialóirí sna ceantair sin go réasúnta éasca, agus an daonra áitiúil ag éirí as. de réir a chéile ach go réasúnta tapa 'verthaist' agus ghlac an Téalainnis go leor gnéithe ó na impireachtaí níos sine sin. Tá saibhreas mór focal ag an Téalainnis ón gCiméiris, agus creidtear gur labhraíodh Ciméiris in Ayutthaya le fada an lá.
An Ríocht Ahom
Mar a luadh thuas, chuaigh na pobail Tai ar imirce freisin trí thuaisceart Maenmar go gleann Brahmaputra in Assam, oirthuaisceart na hIndia. Níl a fhios againn i ndáiríre ach ó na scríbhinní Téalainnis le script Ahom ar leith ón gcúirt gurb é Tai an rang rialaithe agus gur dócha nár ghlac na daoine leis an teanga Tai. Ní raibh na daoine seo Búdachais agus ghlac an reiligiún Brahmin-Hiondúch. 18 déanache go luath 19e haois Impireacht Ahom imithe.
Tá sé suimiúil a fheiceáil cé mhéad cineálacha éagsúla daoine Tai atá ann, agus conas a chuaigh na grúpaí sin go léir i bhfeidhm ar a chéile. Éagsúlacht idir agus laistigh de thír an rud is fearr atá ann. Ciallaíonn sé seo freisin go bhfuil sé deacair, mura dodhéanta, cultúr a shainiú go beacht ('Thainess') mar is maith le Stát na Téalainne a dhéanamh.
Tá brón orm faoin abairt dheireanach sin.
Níl an Ollainnis ann ach an oiread toisc gur Gearmánaigh nó Fraincis den chuid is mó iad na bánna go léir, ach roimhe sin ba as áiteanna eile iad freisin. Tagann an Ollannach “nua” ó áiteanna eile freisin, ach is féidir leis a bheith Ollainnis freisin.
An fadhb i ndáiríre é ath-shainmhíniú a dhéanamh ar an rud a fheiceann daoine mar fhéiniúlacht náisiúnta agus má tá, ba mhaith liom a fháil amach cén casadh a chaill mé.
Níl an Téalainnis ann, ná an Ollainnis. Is mósáic de dhaoine, de theangacha, de reiligiúin, de ghnásanna, srl. atá againn. Ar an drochuair, chun críocha sochpholaitiúla go háirithe, imrítear leis an lipéad Téalainnis(ness) nó Ollannach. Faigheann an míniú ar cé hé nó cad é Téalainnis (nó Ollainnis) ansin míniú a oireann do chás ar leith.
Sin an fáth go bhfuil sé go maith fios a bheith againn nach bhfuil againn ar fad ach gabhdán a bhfuil lipéad grúpa greamaithe air. Tá sé chomh húsáideach fios a bheith agat cá dtagann deireadh leis an mishmash sin dá fhréamhacha.
Johnny,
Cáit:
'An fíorfhadhb é ath-shainmhíniú a dhéanamh ar an rud a fheiceann daoine mar fhéiniúlacht náisiúnta agus má tá, ba mhaith liom a fháil amach cén cas a chaill mé.'
Is iad na heochairfhocail i m’abairt dheireanach ná: ‘deacair, cruinn, Téalainnis, Stát Téalainnis’. Sílim gur cheart duit ómós agus meas a bheith agat ar na cosúlachtaí agus ar na héagsúlachtaí i dtír. Is é mo thaithí féin nach n-aithníonn go leor Téalainnis daonraí áirithe laistigh de na teorainneacha mar ‘fíor-Thais’ agus breathnaíonn siad síos orthu. Níor cheart go mbeadh féiniúlacht náisiúnta mar rud a fhorchuirtear thuas, ach rud ar féidir le gach duine a roghnú dóibh féin.
Is ábhar spéise dom na difríochtaí laistigh den Téalainn mar gheall ar an iliomad teagmhálacha atá agam leis na treibheanna cnoc sa tuaisceart.
Go raibh maith agat as an míniú agus ón dearcadh sin suimiúil go deimhin.
LS
Tamall ó shin bhí próifíl DNA mo bhean chéile Téalainnis tarraingthe suas ag m'oidhreacht:
Sínis (30%) Vítneaimis (25%) Téalainnis (23%) Cambóidis (16%) Malaeis (6%).
Sílim go bhfuil an phróifíl seo cosúil leis na fánaí a bhfuil cur síos orthu sa scéal thuas, níos mó nó níos lú.
Aidriad
An tseachtain seo caite alt ag rá nach féidir náisiúntacht (nó meascán de) a chinneadh bunaithe ar DNA. Níl aon DNA Téalainnis, aon DNA Ollannach agus aon DNA Giúdach.
Sea, Chris, ní féidir leat náisiúntacht a chinneadh ar bhonn taighde DNA. Nuair a luaitear tíortha, baineann sé níos mó le réigiúin gheografacha. Tá bunachar sonraí ann a thugann le fios cén DNA atá coitianta i réigiún Vítneam agus déantar é a chur i gcomparáid ansin. Mar sin braitheann gach rud ar mhéid agus ar iontaofacht an bhunachair shonraí sin agus bíonn sé sin in easnamh uaireanta.
Agus tá go leor fuss faoi iontaofacht an chineál seo taighde. Cuimhnigh, bhí 500 milliún sinsear againn go léir 1 bliain ó shin. Níl mórán taighde déanta fós ar limistéir san Afraic agus san Áis, go háirithe. Mar sin caithfimid súil a choinneáil amach i gcónaí.
Ach is féidir linn a rá le cinnteacht sách ard go bhfuil bunús géiniteach bean chéile Téalainnis Adri (náisiúntacht!) an-mheasctha.
Is é an pointe freisin go ndeir dearcadh náisiúnach na Téalainne gur ‘cine’ iad na Téalainnis. Léann an chéad líne den amhrán náisiúnta: ‘We Thais are one flesh and shirt’. Is cinnte nach bhfuil Dai fíor.
Been to Nanning – An tSín cúpla bliain ó shin. D'fhéadfadh mo pháirtí Téalainnis comhrá maith a dhéanamh le duine áitiúil, i dteanga atá an-chosúil leis an Téalainnis. Cén fhianaise seachas nasc teanga?
Sea, tá Nanning suite i nDeisceart na Síne gar don teorainn le Vítneam, go díreach an ceantar as ar tháinig muintir Tai agus a bhfuil cónaí orthu fós.
Mar sin ní cobhsaí an-, go Tai. Tagann an íomhá sin chun solais freisin nuair a bhreathnaím ar mo chollaí. As 11 deartháireacha agus deirfiúracha mo bhean chéile, níl ach duine amháin fós ina chónaí i gcathair Ubon. Is Síneach/Burmais a hathair agus a máthair Lao/Ciméiris. Ní Téalainnis i ndáiríre í mo bhean chéile, ach tá fuil Tai aici.
An-difriúil ó mo theaghlach. Tagann mo shinsir ó Scheveningen leis na céadta bliain. Ar ámharaí an tsaoil, is minic a chuaigh na mná óga ó Scheveningen ag obair mar maids sa Háig in aice láimhe agus caithfidh gur chuir sin an t-ionphórú faoi chois.
Tino, tá do scéal an-amhantrach. Cad iad na foinsí do do scéal?
Joop a chara,
Is rud beag díspeagadh é scéal Tino a dhíbhe mar “an-amhantrach”.
Is dochtúir, eolaí agus staraí maith é Tino.
Rinne sé roinnt taighde chun an scéal seo a chur ar bun. Mar sin ní hamháin déanta suas, toisc go bhfuil roinnt eolais agam faoi chultúr na Téalainne freisin.
Ar ámharaí an tsaoil, is féidir liom cead cainte a bheith agam maidir le bunús an Bhúdachais.
Ceapaim go ndearna Tino jab iontach leis an scéal seo.
Taitníonn scéal Impireacht Ahom beagán níos mó liom, toisc go raibh mé in Assam agus i Neipeal cheana féin.
A Chander, a chara, Tá sé sách éasca dearmad a dhéanamh ar an bhfíric go n-admhaíonn Tino féin go bhfuil cuid amhantrach ina scéal. Dá mba fhíor-eolaí é Tino, ba cheart go mbeadh na foinsí dá scéal luaite aige.
Príomhfhoinse: David K. Wyatt, An Téalainn, stair ghairid, Silkworm Books, 1998, lch. 1-60
agus leathanaigh éagsúla Vicipéid
https://en.wikipedia.org/wiki/Tai_peoples
Tá níos mó teoiricí ann. Deir duine acu gur chónaigh na Téalainnis sa Téalainn i gcónaí agus ceann eile go ndeachaigh na Téalainnis ón Deisceart ar imirce go dtí an Téalainn mar atá anois.
Ó tá, tá an ceart agat. Tá codanna áirithe den scéal seo amhantrach.
Is é an casadh a chailleann tú ná an casadh ina bhfuil daoine “nua” Ollainnis nach dtacaíonn prionsabail dhaonlathacha, meas ar gach duine (HLGBTH san áireamh, etc.). A bhfuil díspeagadh déanta acu ar an smacht reachta, agus ar chlann agus ar chlann lena ndréachtú.
Bagairt é seo an conradh sóisialta atá tógtha againn lena chéile thar na céadta bliain.
Sa Danmhairg, tá sé socraithe anois mar sin nach gceadófar tearmann agus inimirce ach go coigilteach (3500 duine in 2018) mar ní fhéadfaí comhtháthú sóisialta an stáit leasa shóisialaigh a chinntiú a thuilleadh murach sin. Nóta: Tá na Daonlathaithe Sóisialta i gcumhacht sa Danmhairg.
Ós rud é go bhfuil srianta sa Téalainn d'eachtrannaigh (tír, etc.), cuirtear Thainess isteach i scoileanna, cantar an amhrán náisiúnta go laethúil ar an raidió agus ar an teilifís: cuireann siad go léir le comhtháthú, slándáil agus suaimhneas i dtír.
Cáit:
'Ós rud é go bhfuil srianta sa Téalainn d'eachtrannaigh (tír, etc.), cuirtear an Thainess isteach sna scoileanna, cantar an amhrán náisiúnta go laethúil ar an raidió agus ar an teilifís: cuireann siad go léir le comhtháthú, slándáil agus suaimhneas i dtír.'
Ní aontaím ach go páirteach. Ciallaíonn sé freisin go bhfágtar roinnt grúpaí amach. Le 100 bliain anuas bhí go leor éirí amach agus go leor corraíl go beacht toisc go raibh Thainess i bhfeidhm.
I náisiúnstát, déantar grúpaí a eisiamh i gcónaí. Glaoimid eachtrannaigh orthu le focal áisiúil. Is amhlaidh atá i mionlaigh ina dtír féin: mionlaigh. Ní mór do mhionlaigh (go pointe áirithe) oiriúnú don chuid is mó, rud is féidir a dhéanamh freisin agus a bhféiniúlacht féin a choinneáil. Tá sé intuigthe go bhfuil go leor éirí amach agus corraíl le 100 bliain anuas: Is stát réasúnta óg í an Téalainn, ní théann rudaí gan troid.
Mura ndearna na monarcaí i ndiaidh a chéile a ndícheall chun aontacht a bhaint amach trí theanga, nósanna agus nósanna, ní bheadh Téalainn ar bith ann anois.
Chomh fada agus a bhaineann le teangacha, níor cheart dul gan trácht ar an teanga a labhraítear sna cúigí ó dheas de Prachuap Khiri Khan.
Go pearsanta, ní dóigh liom go bhfuil sé an-suimiúil cá as a dtagann an Thais (reatha). Tá mé rud beag praiticiúil mar sin domsa is Téalainnis gach duine a bhfuil ID Téalainnis nó pas acu. Ní dhéanfaidh sé aon difríocht domsa cibé an bhfuair sé/sí é trí bhreith (trí thuismitheoir amháin nó an bheirt) nó trí eadóirsiú. Socraíonn teorainneacha reatha na dtíortha náisiúntacht agus tá roinnt mhaith gluaiseachta ann le blianta beaga anuas. Breathnaigh ar na tíortha go léir a bhunaigh / ar tugadh an Iúgslaiv nó an Rúis nó athaontú na Gearmáine orthu le chéile roimhe seo. Bliain amháin tá tú fós Ollainnis, bliain ina dhiaidh sin Suranam.
Mar sin ní deir náisiúntacht ach cuid bheag faoi do chultúr. Is féidir leat a bheith i d’Ollainnis íonghlan, ach is féidir le sinsir a bheith agat sa Fhrainc (Huguenots), sa Phortaingéil nó sa Spáinn (Giúdaigh) nó san Indinéis (Ollainnis Indinéisis nó Moluccans).
Táim lánchinnte, tar éis di a bheith ina cónaí san Ísiltír ar feadh roinnt blianta, go mbeadh spéis ag mo bhean chéile Téalainnis freisin ag na difríochtaí idir na treibheanna cnoc san Ísiltír (na Limburgers Theas), muintir Amstardam (tá siad díreach cosúil le Bancácánaigh sotalach), na Zeelanders thrifty agus na Tukkers (ar féidir leat a chur i gcomparáid go héasca leis na Isaners i go leor cásanna). Agus freisin toisc go bhfuiltear ag breathnú síos ar ghrúpaí daonra áirithe san Ísiltír freisin. Is cosúil leis an Téalainn, is féidir liom a osna a chloisteáil cheana féin.
Ar feadh na gcéadta bliain, bhí gluaiseacht 'saor' daoine agus earraí indéanta i gcónaí ar fud an domhain.
Ar ndóigh bhí rialóirí áitiúla ann a chuir ómós ort, ach níor tháinig srianta dáiríre ach amháin nuair a thosaigh na potentates ag tarraingt teorainneacha agus ag gearradh cánacha chun 'a gcríoch' a chosaint.
Tá sé sin fíor anseo in Oirdheisceart na hÁise, agus tá sé mar an gcéanna san Eoraip nó in aon áit eile.
Ansin tháinig an cultúr náisiúnta agus eagla ar an anaithnid.
Tá leabhar álainn scríofa ag David Graeber faoi seo: “Ciontacht, an chéad 5000 bliain.