Khun Phaen agus a mhac (noiAkame / Shutterstock.com)
Is féidir saothar liteartha ar bith a léamh ar go leor bealaí. Baineann sé seo freisin leis an eipiciúil is cáiliúla agus a bhfuil meas air i dtraidisiún liteartha na Téalainne: Khun Chang Khun Phaen (KCKP anseo feasta).
Ba iad na scéalaithe taistil agus na troubadours a rinne é i gcodanna i sráidbhailte le haghaidh lucht éisteachta ag gáire agus ag caoineadh. Seans go dtéann an scéal siar go dtí an 17e haois, ar aghaidh ó bhéal agus cuireadh leis i gcónaí le línte insinte nua. I dtús an 19úe haois, thug an chúirt ríoga aire dó, d'oiriúnaigh sé de réir noirm agus luachanna an ama agus thaifead sé i scríbhinn é. Timpeall 1900 ba é an Prionsa Damrong a d’fhoilsigh an t-eagrán is cáiliúla i gcló.
Tá an t-alt seo réidh le tamall anuas ach tá sé suas chun dáta anois tar éis aistriúchán álainn ar an eipic le Rob V.
Achoimre gairid ar an scéal:
Fásann Chang, Phaen agus Wanthong suas le chéile i Suphanburi. Is fear gránna, gearr, maol é Chang, drochbhéasach, ach saibhir agus ceangailte leis an teaghlach ríoga. Ar an láimh eile, tá Phaen bocht ach dathúil, cróga, go maith ag na healaíona comhraic agus ag draíocht. Is é Wanthong an cailín is áille i Suphanburi. Buaileann sí le Phaen, a bhí ina novice ag an am, le linn Songkran agus cuireann siad tús le caidreamh paiseanta. Déanann Chang iarracht Wanthong a bhuachan lena chuid airgid ach bíonn an bua ag an ngrá. Fágann Phaen an teampall agus pósann sé Wanthong.
Cúpla lá ina dhiaidh sin, thoghairm an rí Phaen chun feachtas míleata i gcoinne Chiang Mai a threorú. Tapaíonn Chang a sheans. Scaipeann sé ráfla go bhfuil Phaen tar éis titim agus, le máthair Wanthong agus a saibhreas mar chomhghuaillithe, éiríonn leis an drogall Wanthong a ghabháil. Baineann Wanthong taitneamh as a saol compordach lena fear céile nua, tuisceanach agus dílis.
Filleann Phaen ansin óna bhua ar pháirc an chatha le bean álainn, Laothong, mar chreach. Téann sé go Suphanburi agus éilíonn sé a chéad bhean, Wanthong. Tar éis argóint éad idir Laothong agus Wanthong, fágann Phaen, ag fágáil Wanthong le Chang. Mar chion, glacann an rí seilbh ar Laothong.
Filleann Phaen ar Suphanburi agus fuadaíonn sé Wanthong. Tá siad ina gcónaí i uaigneas sa dufair ar feadh roinnt blianta. Nuair a éiríonn Wanthong torrach, socraíonn siad filleadh ar Ayutthaya áit a gcuireann Phaen fearg ar an rí trí iarraidh ar Laothong filleadh. Cuirtear Phaen i bpríosún áit a dtugann Wanthong aire mhaith dó.
Ach ansin fuadaíonn Chang Wanthong ar a sheal agus tugann sé go dtí a theach í áit a saolaíonn sí mac Phaen. Tugtar an t-ainm Phlai Ngam air agus fásann sé aníos mar íomhá spiaireachta dá athar. Agus é in éad, déanann Chang iarracht é a mharú trína fhágáil sa dufair, rud a theipeann air, agus téann Phlai Ngam ar ais chuig teampall.
Gabhann blianta ina dhiaidh Phlai Ngam i gcosa a athar. Tá an bua aige ar pháirc an chogaidh agus an ghrá. Ní thugann Chang suas an troid ar son Wanthong. Iarrann sé ar an rí Wanthong a aithint mar bhean chéile. Iarrann an rí Wanthong air agus ordaíonn di rogha a dhéanamh idir a bheirt leannán. Bíonn leisce ar Wanthong, ag ainmniú Phaen mar a grá mór agus Chang mar a cosantóir dílis agus a dea-fheighlí, agus leis sin ragaíonn an rí agus cáineann sé í a bheith dícheannaithe.
Tógtar Wanthong chuig an suíomh forghníomhaithe. Déanann a mac Phlai Ngam a dhícheall croí an rí a mhaolú, tugann an rí pardún don phríosún agus cuireann sé an phianbhreith ar aghaidh. Imíonn marcach meara, faoi cheannas Phlai Ngam, láithreach ón bpálás. Faraor ró-dhéanach, mar ó chian feiceann siad an executioner ag ardú an claíomh agus díreach mar a thagann Phlai Ngam, thiteann sé ceann Wanthong.
Beheading (ní Wanthong ach athair Khun Phaen) – (JaaoKun / Shutterstock.com)
Dearcadh na Téalainne ar litríocht
Ar dtús, dhírigh plé na litríochta sa Téalainn an chuid is mó dá aird ar fhoirm, agus tá sé seo fós fíor i bhformhór na dtéacsleabhar inniu. Is éard a bhí i gceist ná rogha focal, comhlitriú, rím agus rithim, cé nár measadh go raibh gá leis an ábhar a phlé nó a mheas go mion.
D’athraigh sin sna XNUMXidí suaite. Chomh maith le hathruithe sóisialta agus polaitiúla a phlé, tháinig gluaiseacht nua chun cinn a bhraith níos tarraingtí chuig ábhar na litríochta. Níor éalaigh an KCKP eipiciúil sin ach an oiread. Ba ábhar iontais agus faisnéiseach dom a bheith ag léamh cé mhéad léirmhínithe an-difriúla ar an eipiciúil uaireanta. Tá siad sa leabhar atá luaite thíos. Luafaidh mé go hachomair iad agus cuirfidh mé mo léiriú féin leis.
Bhí a fhios ag an tsochaí Siamese (agus níl) aon phrionsabail
Ba é sin tuairim ML Boonlua Debryasuvarn. Ba í an dóú leanbh is tríocha d’athair uasal agus an chéad mhac léinn baineann in Ollscoil Chulalongkorn, a d’fhéadfaí a dhéanamh tar éis réabhlóid 1932. Rinne sí staidéar ar litríocht, mhúin sí agus scríobh sí ailt agus leabhair ina dhiaidh sin. Foilsíodh a haiste ar KCKP sa bhliain 1974. Léiríonn sí an chaoi a bhfuil cúram ar aon duine san eipiciúil faoi phrionsabail nó rialacha. Tá na húdaráis neamhinniúlachta agus is annamh a ghearrtar pionós ar chiontóirí. Teagmhasach, tugann sí an breithiúnas géar céanna faoin staid chúrsaí ina cuid ama féin.
Lean Phaen dá thuras, i reilig fuair sé corp mná torracha a fuair bás. Leis na mantras a bhí aige, rialaigh sé a hintinn agus bhain sé an fhéatas óna broinn. Thóg sé an leanbh ag caoineadh ina arm agus baisteadh an spiorad seo mar a Kuman Thong
Ionsaí na gcarachtar sa KCKP eipiciúil
Bhain Cholthira Satyawadhna céim amach freisin ó Ollscoil Chulalongkorn le tráchtas a faomhadh i 1970 dar teideal: ‘The Application of Western Methods of Modern Literary Criticism to Thai Literature’. Tá anailís shíceolaíoch Cholthirak bunaithe ar choincheapa codarsnacha Freudian de 'mhiann an bháis' agus 'mian na beatha', go háirithe i gcaidrimh ghnéis. As sin míníonn sí dearcadh ionsaitheach agus brónach Khun Phaen agus meon masochistic Wanthong.
“Tá tú chomh lán díot féin Wanthong, beagnach mionghearr mé Khun Chang ina phíosaí, ach is TÚ atá ag caimiléireacht anseo. bás Wanthong!" Stampáil sé a chosa agus tharraing sé a chlaíomh.
Léiríonn an KCKP eipiciúil an tírdhreach morálta Búdaíoch
Tá an KCKP eipiciúil socraithe go luath sa 19ú haoise haois oiriúnaithe ag an gcúirt Siamese do na noirm agus na luachanna a bhí i réim a bhí an chúirt ag iarraidh a bhunú agus a iomadú. Scríobh Warunee Osatharom go forleathan roimhe seo faoi chearta daonna, faoi sheasamh na mban agus faoin gcaidreamh idir an stát agus an tsochaí. In aiste timpeall 2010 taispeánann sí mar a úsáideann an chúirt an cód morálta ó na scrioptúr Búdachais chun idé-eolaíocht stáit Búdachais agus ríoga a bhunú. Fear 'maith' is ea Khun Phaen toisc go bhfuil sé dílis don rí agus Wanthong bean olc toisc go ndéanann sí neamhaird ar mhianta an rí agus de réir loighic karma íocann sí as lena saol.
“Is é Phlai Kaeo do pháirtí ó shaolta a chuaigh thart. Ní fhéadfadh céad míle fear eile do chroí a bhuachan. Tá imní orm má tá a fhios agat fiú conas aire a thabhairt dó. Níor cheart duit botúin a dhéanamh a d’fhéadfadh fearg a chur ar do chéile. Coinnigh do fionnuar is cuma cad é an scéal, taispeáin humility dó agus éist leis. Ná bíodh éad ort agus ná cuir trioblóid ort. Má dhéanann duine botún, labhair faoi le chéile ar dtús. Ná troid agus scairt. Go mbeannaítear thú le sonas buan. Imigh leat anois, tá d’fhear céile ag fanacht leat”. Agus leis na focail sin chuaigh Phim isteach sa teach bridal. Mar is cuí le bean mhaith, chrom Phim uirthi féin faoi chosa a thiarna, a mháistir agus a fir chéile.
Is fachtóirí comhchinnteoireachta iad cathair, sráidbhaile agus dufair maidir le féiniúlacht agus (saor-thoil).
Scríobh David Atherton an chéad tráchtas eachtrach ar KCKP in 2006. Taispeánann sé conas is féidir le tuairimí, iompar agus céannacht daoine san eipiciúil a bheith difriúil de réir a n-áit. Sa chathair tá siad faoi cheangal den chuid is mó ag na rialacháin cheangailteach atá i bhfeidhm ansin, cé gur lú i bhfad an cás sa sráidbhaile agus sa teaghlach. Sa dufair ina gcaitheann Phaen agus Wantong go leor míonna, is féidir leo a bheith mar iad féin ar deireadh. Déantar cur síos ar bheagnach gach radharc grá ó KCKP ó fheiniméin nádúrtha: báisteach ag teannadh, séideáin buile na gaoithe, toirneach agus tintreach, agus ansin síocháin agus ciúineas.
Chomh luath agus go domhain sa dufair, bhain an lánúin taitneamh as an nádúr mórthaibhseach. Go mall d’fhill a grá do Khun Phaen agus rinne siad grá faoi chrann mór banyan.
An Phaen rebellious agus an streachailt ar son cumhachta
Casann go leor seanscéalta traidisiúnta ón Téalainn an réaltacht atá ann agus na bunchreidimh bun os cionn. Tá an bandia Rice níos láidre ná an Búda, tá Sri Thanonchai níos cliste ná an Rí agus mar sin san eipiciúil seo. Cuireann fear gnáthdhaoine, Khun Phaen, in aghaidh ar go leor bealaí cumhacht agus saibhreas na haicme ceannais atá acu óna seasamh foirmiúil. Cuireann Khun Phaen i gcoinne a chumhacht agus a chuid eolais aonair. Is máistreacht atá máistreacht aige air féin. Déanann Chris Baker agus Pasuk Pongpaichit é a chur i gcomparáid le finscéal Robin Hood. Ní ghearrtar pianbhreith bháis ar Wantong mar gheall gur drochbhean í, ach as go mbaintear an bonn go hoscailte d’údarás an rí. Is iomaí scéal coitianta ó na seanlaethanta faoi seo. Cumhacht an rí agus cumhacht freasúrach na ndaoine. Caithfidh gur thaitin an lucht éisteachta leis.
Rinne Phra Wai deifir go dtí an Pálás, agus bhain sé úsáid as mantras chun an rí a chur i riocht dearfach meoin. “Cad a thugann anseo thú? Ar chuir siad chun báis do mháthair cheana?” a d’fhiafraigh an rí
Is bean reibiliúnach neamhspleách í Wanthong, feimineach luath?
Is é seo mo ranníocaíocht. Léiríonn beagnach gach tráchtaireacht ar an KCKP eipiciúil Wantong mar bhean olc. Is breá léi beirt fhear, tá sí láidir-thoil, mothúchánach agus ní mhionnaíonn sí a focail. Diúltaíonn sí cloí leis na noirm sochaíocha atá i réim maidir le hiompar na mban, déanann sí a roghanna féin agus téann sí ar a bealach féin. Ní ghéilleann sí don rí fiú agus caithfidh sí íoc as le dícheannadh. Fágann sin gur bean nua-aimseartha í ar bhealaí áirithe, b’fhéidir gur chóir dúinn feimineach a thabhairt uirthi cé gur gníomhaíochas níos mó é sin. Is féidir go raibh meas ag go leor daoine ar Wantong, go rúnda agus go háirithe ag mná.
Chuaigh Máthair i dteagmháil le Wanthong, “Mar bhaintreach is maoin an rí thú. Glac le lámh Khun Chang. Is é an t-aon rud atá mícheart leis ná a cheann, ach is fear saibhir é agus féadann sé aire mhaith a thabhairt duit”. Lasann Wanthong ar ais, “Ní fheiceann tú ach a chuid airgid, fiú dá mba madra nó muc é a thabharfá fós dom. Níl mé ach sé bliana déag d’aois agus beirt fhear cheana féin?!”
Agus tugann sé sin mé chuig breathnóireacht deiridh. San am a chuaigh thart, freisin, bhí go leor tuairimí contrártha. Is dóigh liom go raibh sé de rún ag na scéalta béaloidis seo go minic an aicme cheannais agus na gnáthnósanna agus luachanna a chur i bhfianaise eile trí iompar na bpríomhcharachtair sna scéalta, gan dabht chun áthais an lucht éisteachta. Sin an fáth go raibh siad chomh coitianta
Acmhainní agus níos mó
- Cúig staidéar ar Khun Chang Khun Phaen, The Many Faces of a Thai Literary Classic, curtha in eagar ag Chris Baker agus Pasuk Phongpaichit, Silkworm Books, 2017 - ISBN 978-616-215-131-6
- Scéal Khun Chang Khun Phaen, Mór Epic an Ghrá agus an Chogaidh le Siam, Leabhair péisteanna síoda, 2010 – ISBN 978-616-215-052-4
- Achoimre ar KCKP le Rob V:
www.thailandblog.nl/cultuur/khun-chang-khun-phaen-thailands-most-famous-legende-part-1/
www.thailandblog.nl/cultuur/khun-chang-khun-phaen-thailands-most-famous-legende-part-2/
www.thailandblog.nl/cultuur/khun-chang-khun-phaen-thailands-most-famous-legende-part-3/
www.thailandblog.nl/cultuur/khun-chang-khun-phaen-thailands-most-famous-legende-part-4/
www.thailandblog.nl/cultuur/khun-chang-khun-phaen-thailands-most-famous-legende-part-5-slot/
Píosa níos luaithe agam faoi:
- KCKP le tuilleadh eolais: www.thailandblog.nl/cultuur/khun-chang-khun-phaen-het-most-famous-epos-thaise-literatuur/
- Maidir le Sri Thanonchai a bheith níos cliste ná an rí: www.thailandblog.nl/cultuur/sri-thanonchai-iaanse-tijl-uilenspiegel/
I am níos luaithe, bhí an réigiún matriarchal den chuid is mó, agus mar sin chuaigh naisc teaghlaigh tríd an máthair agus ní an t-athair. Ag pointe amháin atá tilted i dtreo sochaí patriarchal, ach ní scriosann tú rianta mar sin 1-2-3. Ní haon ionadh go bhfuil an oiread sin den chumhacht baininscneach agus den mheas sin tar éis dul i léig. B’fhéidir go raibh Wanthong ‘mícheart’ de réir thuairimí na huasaicme ag deireadh an 19ú agus tús an 20ú haois toisc gan a hionad a bheith ar eolas aici, ach is cinnte go mbeidh moladh faighte aici ag grúpaí eile freisin. Bean álainn, nach bhfuil tar éis titim ar a béal agus nach ligeann tiúbair a dhíol le haghaidh liomóidí. Bean le titim i ngrá leis.
Feiceann tú é freisin i líon mór ban eile ón saga seo, ach freisin i seanscéalta ón am atá thart (níos mó ná céad bliain ó shin), go raibh a fhios ag na mná conas rudaí a láimhseáil agus nach raibh ról stuama nó submissive á ghlacadh acu. Tóg mar shampla na mná suirí go hoscailte, a thagann go soiléir ón saol fíor. Sea, is dóigh liom freisin gur éist go leor lucht féachana leis an eipic seo le faomhadh agus le siamsaíocht in aimsir na scéalaithe taistil. 🙂
Tá mná fós níos cumhachtaí ná fir sa Téalainn.
Is iad na fir an boss, is iad na mná an boss.
Tino, go raibh maith agat as an míniú seo! Agus gabhaim buíochas le Rob V as an méid a rinne sé.
Le haghaidh anailísí breise, le roinnt Googling, is féidir iad seo a leanas a fháil ar líne:
1. Chris Baker agus Pasuk Phongpaich le:
— “Gairm bheatha Khun Chang Khun Phaen,” Iris Chumann Siam 2009 Iml. 97
(forluíonn sé a gcuid anailísí go páirteach in KCKP)
2. Gritiya Rattanakantadilok lena tráchtas (Meitheamh 2016):
– “Scéal Khun Chang Khun Phaen a Aistriú: léirithe cultúir, inscne agus Búdachas”
(Mar a ndéileálann Caibidil 2.2 leis an ábhar: taibhsí a chruthú agus na scéalta a ghlanadh trí “Siwalai” agus freisin maidir le féiniúlacht na mban).