ٿائي نوائي اسڪرپٽ جو غائب ٿيڻ
هن بلاگ تي منهنجي پوئين تعاونن مان هڪ ۾ مون مختصر طور تي ٿائي لکت واري ٻولي جي اصليت تي غور ڪيو. ثقافتي تنوع جي هڪ وڏي پرستار جي حيثيت سان، مون کي خطري ۾ پئجي وڃڻ واريون ننڍيون ٻوليون پسند آهن. اهي زندهه ورثو آهن ۽ تنهنڪري قيمتي آهن. اهو ئي هڪ سبب آهي جو مون ڏور ماضي ۾ ڪجهه باسڪي، بريٽون، آئرش ۽ آڪسيٽين کي کنيو.
بهرحال، بدقسمتيءَ سان - ٻولين جي قانونن مان هڪ آهي، جيڪو، هر قسم جي سببن جي ڪري، اهي مستقل طور تي خطرو ۽ غائب ٿي وڃن ٿا. فلڪيات جي ماهرن جو اندازو آهي ته اڄ دنيا ۾ ڳالهائجندڙ 7.000 ٻولين مان 6.000 ايندڙ صديءَ تائين ختم ٿي وينديون… يقيناً ٻولين جو غائب ٿيڻ ڪا نئين ڳالهه ناهي. اڪثر لسانيات وارا ان کي قدرتي عمل جي طور تي ڏسندا آهن. سڀ کان پوء، ٻوليون تبديل ٿيڻ جي تابع آهن ۽ ڳالهائيندڙ ڪجهه حالتن ۾ ٻي ٻولي استعمال ڪرڻ لاء سوئچ ڪندا آهن. پر ڪيترين ئي صورتن ۾، ٻوليون پڻ ثقافتي جدوجهد، غير مساوي طاقت جي لاڳاپن يا صرف زبان جي پابندين جي نتيجي ۾ غائب ٿي وينديون آهن، جتي مسئلو اڪثر ڪري خالص لسانيات کان تمام گهڻو گهرو آهي، پر اهو سڀ ڪجهه خطرو خود اعتمادي ۽ سڃاڻپ سان آهي. خوداختياريءَ کان انڪار ۽ ثقافتي روايتن کي برقرار رکڻ جي آزادي.
ان جو هڪ سٺو مثال ٿائيلينڊ ۾ ملي سگهي ٿو، خاص طور تي ايسان ۾، جتي ٿائي نوئي کي اڪثريت جي لکيل ٻولي لاءِ غائب ٿيڻو پيو. روايتي طور تي، ايسان ۾ ڪيتريون ئي ٻوليون ڳالهايون وينديون هيون، جهڙوڪ سرين-خمير، لاوٽين، ويٽنامي ۽ فو ٿائي، ٿائي کان علاوه. اصل ۾ اِيسن ۾ ٽن کان گهٽ لکيل ٻوليون استعمال ۾ ڪونه هيون. مثال طور، اتي خمير هو جنهن پنهنجي نشان انگڪور کان اتر اوڀر ۾ ٺاهيو جيڪو هاڻي ٿائيلينڊ آهي ۽ اهو ضرور اسان جي دور جي چوٿين صدي عيسويء تائين استعمال ڪيو ويو. ان کي ٿام جي لکت واري ٻولي طور تبديل ڪيو ويو، جيڪا پراڻي من اسڪرپٽ مان نڪتي، جيڪا لين زانگ جي لاطيني بادشاهت جي توسيع جي ڪري وسيع ٿي وئي، ۽ بنيادي طور تي مذهبي ۽ فلسفيائي متنن لاءِ استعمال ٿيندي هئي. سول، سرڪاري لکت واري ٻولي ٿائي نوئي هئي، جيڪا لڳ ڀڳ ساڳئي وقت ٿام جي نالي سان ٺاهي وئي هئي. ٿائي نوئي سورھين-سترھين صديءَ کان ايسان ۾ سڀ کان وڌيڪ استعمال ٿيل رسم الخط بڻجي ويو. ٿائي ٻوليءَ سان گڏ بنيادي فرق اهو هو ته ٿائي Noi ۾ ڪو به ٽونل اکر نه آهي، جيڪي درست پچ کي ظاهر ڪن ٿا، جنهن تي ڪنهن لفظ جو تلفظ ڪيو وڃي. ايثان ۾ پڙهندڙن کي ايترو هوشيار سمجهيو ويندو هو ته هو ڪنهن لفظ جي صحيح معنيٰ معلوم ڪري سگهن.
بادشاهه Chulalongkorn، جنهن 1868ع کان 1910ع تائين سيام تي حڪومت ڪئي، جي پهرين پاليسيءَ جو مقصد هڪ سياسي ۽ ثقافتي اتحاد جو پروگرام قائم ڪرڻ هو، جنهن کي مان بيان ڪندس سيام جي اندروني نوآبادياتي. ان مان منهنجو مطلب اهو آهي ته بئنڪاڪ ۾ مرڪزي اختيار قدم قدم پراڻن شهري رياستن ۽ خود مختيار علائقن کي عقيدت هيٺ آهي: 'هڪ قوم، هڪ ماڻهو، هڪ بادشاهه رياستي اختيار کي مضبوط ڪرڻ ۽ قوميت جو احساس پيدا ڪرڻ لاءِ چڪري خاندان جي مطابق. استعمال ٿيل وسيلن مان هڪ هونرم جبر مستقبل ۾ صرف اڪثريت جي ٻولي استعمال ڪرڻ لاء. 1874 کان، سيامي حڪومت ايسان جي آبادي جي خواندگي واري حصي کي قائل ڪرڻ جي ڪوشش ڪئي ته ٿائي کي لکت واري ٻولي طور استعمال ڪرڻ وڌيڪ آسان آهي ۽ ان ڪري حڪومت سان رابطي لاء وڌيڪ قابل قبول آهي.
Isaaners کي فوري طور تي محسوس ڪرڻ جي ضرورت آهي ته اهي ٿائي آهن ... جڏهن هن مهم کي فوري طور تي پڪڙي نه سگهيو، زبردستي قدم کنيا ويا ۽ ٿائي کي تعليم ۾ لکيل ٻولي طور شروع ڪيو ويو. هن دور رس تعليمي سڌارن کي متعارف ڪرائڻ سان ملڪ جي هن ڪنڊ ڪڙڇ ۾ رهندڙ ماڻهن کي ننڍي هوندي کان ئي اهو احساس ڏياري سگهجي ٿو ته ٿائي ٻولي ۽ ثقافت ايسان جي زبانن کان اعليٰ آهي. بينڪاڪ جي مرڪزي طاقت جي سياست تي عمل درآمد بابت خدشات. آخرڪار، راڄڌاني ۾ ماڻهو جلدي ان نتيجي تي پهتا ته ڪيترن ئي، پر حقيقت ۾ ڪيترن ئي نون آفيسرن جي ضرورت هوندي، انهن سڀني نون قائم ڪيل نون، مرڪزي سرڪاري ادارن کي عملي ڪرڻ لاء. ۽ اهي سرڪاري ملازم، ترجيحي طور تي مقامي طور تي ڀرتي ڪيا ويا، يقيناً انهن کي لکيل ٿائي ٻوليءَ ۾ مهارت حاصل ڪرڻي پوندي... ايسان ۾ پهريون مڪمل ٿائي تعليمي ادارو اوبون رتچٿاڻي ۾ Ubon Wasikasathan اسڪول هو، جيڪو 1891 ۾ قائم ٿيو ۽ مڪمل طور تي بئنڪاڪ طرفان اسپانسر ٿيو.
سوفا پونٿري ۽ ٻه ٻيا اڳواڻ
اسڪولن ۾ هن ٻوليءَ جي تعليم کي صحيح رخ ۾ تعليم جي روپ ۾ هلائڻ لاءِ، ڇھ درسي ڪتاب تڪڙو لڳاتار شايع ڪيا ويا، جيڪي فاريا سري سٿورن ووهان (Noi Ajaari Yangkul) اتر اوڀر ۾ لکيل آھن: منبوتبنفڪيت., Wanitnikon , Aksonprayok , Sangyokphitan , Waiphotchanaphijan en فيشنڪران. ٻوليءَ جي جبر جي نتيجن کان بلڪل مطمئن نه، مانيٽر 1910 کان بئنڪاڪ طرفان ايسان ڏانهن موڪليا ويا ته جيئن ٻارن کي ٿائي ۾ تعليم ملي ۽ ان تي عمل ڪري. هڪ عمل جيڪو بڻجي ويونوازيوجي تعارف سان لازمي ابتدائي تعليم ايڪٽ، 1921 کان هڪ قانون جنهن جي تحت ايسان ۾ سڀني والدين کي گهرجي ته هو پنهنجن ٻارن کي ٿائي ۾ ڪلاسن ۾ شرڪت ڪن… هڪ صدي جي چوٿين کان به گهٽ عرصي ۾، ٿائي نوئي هڪ تحريري ٻولي طور پنهنجو سمورو سماجي لاڳاپو وڃائي ڇڏيو ۽ غائب ٿي وئي…
ٿوري دير تائين مزاحمت ٿيندي رهي. XNUMXع واري ڏهاڪي جي آخر ۾، بان ساواٿي ۾، خن ڪين صوبي جي ڪيترن ئي والدين، جن جي اڳواڻي مشهور مولم ڳائڻي سوفا پونٿري ڪئي، پنهنجن ٻارن کي وڌيڪ اسڪول موڪلڻ کان انڪار ڪيو. انهن کي صحيح طور تي خوف هو ته اهي پنهنجو لاطيني وڃائي ويهندا پاڙ ۽ قوميت ۽ ٿائي بڻجي ويندا... هي بغاوت، جيڪا پڻ نئين، اعليٰ مقامي ٽيڪسن کان متاثر ٿي، تيزيءَ سان وسيع علائقي جي ڳوٺن ۾ پکڙجي وئي. 16 ڊسمبر 1940ع تي پوليس هڪ اجلاس کي ٽوڙي ڇڏيو جنهن ۾ 500 کان وڌيڪ ماڻهن شرڪت ڪئي ۽ 116 ماڻهن کي گرفتار ڪيو. سوفا پونٿري ۽ ٽن باغي اڳواڻن کي XNUMX سال قيد جي سزا ٻڌائي وئي ٻن مهينن بعد خن ڪين ۾.kabotphai nai ratchaaناچڪ (بادشاهه خلاف بغاوت). باقي جن کي گرفتار ڪيو ويو، انهن کي آزاد ڪيو ويو، پر انهن مان ٽيهه کان وڌيڪ قيد ۾ مري ويا هئا ... Khui Daengnoi، ٽن قيدين مان هڪ، پراسرار طور تي ڪجهه مهينن بعد جيل ۾ ٻڏي ويو. سوفا پونٿري به موت جي سزا جي ٻن سالن کان به گهٽ عرصي کانپوءِ موت جو انجيڪشن لڳڻ کان پوءِ هڪ دوا جو انجيڪشن لڳڻ کان پوءِ هن کي الرجي ٿي وئي…
ڪجھ تمام ٿورڙن استثنان سان، سراسري ايسانر کي ھاڻي ياد نه رھندو آھي ته انھن جي پنھنجي لکيل ٻولي بمشڪل ٻه نسل اڳ ھئي... اسين اڪثر وساري ويٺا آھيون ته ٻولي آوازن ۽ لفظن کي گڏ ڪرڻ کان وڌيڪ آھي. ٻولي روايتن، تاريخ، ثقافتي يادگيرين ۽ علم جو خزانو آهي ۽ افسوس جي ڳالهه آهي ته اهڙيون شيون غائب ٿي وڃن ٿيون.
مان پريشان آهيان.
مون سمجهيو ته ٿائي نوئي ٿائي جو ٻيو نالو آهي، خاص طور تي ٿائي يائي يا شان جي ابتڙ. اهي ٿائيلينڊ جي وچ ۾ رهن ٿا. ڇا تون پوءِ ٿائي ٻولي ۽ سرڪاري رسم الخط ٿائي نوئي کي به نه سڏيندين؟
شان کي تائي يائي به سڏيو وڃي ٿو (نه ٿائي يائي) ۽ خاص طور تي برما/ميانمار ۾ رهن ٿا.
سڀ کان پهريان، توهان جي ڄاڻ ۽ تباهيءَ جو شڪار ٻولين جي نسلن بابت راءِ لاءِ منهنجو احترام... توهان جي ڪهاڻي خوبصورت انداز ۾ ترتيب ڏنل آهي ۽ علم سان پيش ڪئي وئي آهي. ان کان علاوه، بهرحال، مان سمجهان ٿو ته اها سٺي ڳالهه آهي ته وڌيڪ هڪجهڙائي آهي. اهڙيءَ طرح نااهل گروپ به اوندهه مان نڪرندا، جيئن ايسان ۾. حقيقت ۾، ۽ مهرباني ڪري مون کي معاف ڪريو، اهو گهربل هوندو (پر يقينن اڄ تائين ناممڪن آهي) ته "ٿائي" انهن جي "hieroglyph-جهڙي لکڻ" سان، جيڪا دنيا ۾ ڪٿي به استعمال نه ڪئي وئي آهي، پڻ وقت جي پس منظر ۾ ڦهلجي سگهي ٿي. ... هڪ نه ڪاروبار ڪندو آهي ۽ نه ئي لوڪ ڪهاڻين سان مستقبل ٺاهيندو آهي. ٿائي ٻوليءَ جون صلاحيتون انتهائي غريب آهن جڏهن انگريزي اچي ٿي، مثال طور. موجوده حڪومت ۾ انهن جو هڪ به اڳواڻ پاڻ کي ٻي ٻولي ۾ بيان نٿو ڪري سگهي... افسوس جو... ڪيترن ئي سببن جي ڪري، سياحت هاڻي واضح طور تي گهٽجي رهي آهي... مان معاشي سببن تي تبصرو ڪرڻ وارو ناهيان، پر جيڪڏهن ٿائي به انگريزي ڳالهائڻ سکڻ چاهين ٿا... جيئن انهن جي آس پاس جي ملڪن ۾، ته پوءِ انهن کي فائدو ٿيندو... هاڻي کان گهڻو ڪجهه...
لونگ جان، غائب ٿيندڙ ٻولين بابت توهان جي شاندار ڪهاڻي لاءِ مهرباني. توهان کي ناقابل اعتبار تاريخي ڄاڻ آهي، مان چاهيان ٿو ته هڪ ايسان ٿائي جو رد عمل ڏسڻ ۾ اچي ها جيڪڏهن هن هن ڪهاڻي کي ڏٺو؟
آئون ڪڏهن ڪڏهن ٿائي سان 2nd عالمي جنگ ۾ جاپانين بابت مذاق ڪندو آهيان، جواب آهي: مان پيدا نه ٿيو آهيان، مون کي پرواه ناهي! 🙂 اهو يقيناً جزوي طور تي آهي ڇاڪاڻ ته اسڪولن ۾ هن بابت ڪجهه به نه سيکاريو ويندو آهي، پر مون کي پڻ محسوس نٿو ٿئي ته سراسري ٿائي ماڻهن ۾ تاريخي شعور بابت ڳالهائڻ لاءِ گهڻو جوش آهي.
ٿائيلينڊ ۾ تاريخ تي بحث ڪرڻ به بلڪل بي ضرر نه آهي، مون کي ٿائي پروفيسر (يا ليکڪ) ياد آهي، جنهن ڪيتريون صديون اڳ هڪ بادشاهه بابت ٿيسز لکيو هو، پر هو گرفتار ٿي ويو هو! تنهن ڪري ماضي جي باري ۾ ڳالهائڻ به منع آهي. ۽ پوءِ اهي آسٽريلوي به جن شاهي خاندان بابت هڪ ڪتاب ٺاهيو هو، جيڪو فلاپ هو، ڇاڪاڻ ته مان سمجهان ٿو ته فقط 3 ڪتاب وڪيا ويا، پر هو جڏهن موڪلن تي ٿائلينڊ ويو ته سالن کان پوءِ کيس به گرفتار ڪيو ويو.
16 ڊسمبر تي پوليس جو وحشياڻو عمل. انهي صورت ۾، 1940 کي چڱي طرح شامل ڪري سگھجي ٿو لسٽ ۾ جيڪو Rob V تازو شايع ڪيو.
fr gr Khunkarel
پيارا لونگ جان،
تمام سٺو ۽ تعليمي مضمون.
منهنجي زال هن ٻولي کي فوري طور سڃاڻي ورتو.
تنهن هوندي به توهان کي حيرت ٿي ويندي ته ٿائي ٻوليون ڪيتريون ٻوليون (يا ٻوليون) ڳالهائي سگهن ٿيون.
مان سمجهان ٿو ته اهو اسان جي مغربي پرورش جي مقابلي ۾ وڏو آهي.
تنهن ڪري منهنجي زال ٿائي ڳالهائي سگهي ٿي، لاوٽين (لاو جو مرکب)، لاو (جيڪو لکڻ جي چوٽي تي ڏيکاريل آهي)، انگريزي، ڊچ.
مان ٿورڙو سوچڻ شروع ڪندس جيڪو اسان پاڻ کي گهرجي يا ٿائلينڊ ۾ سکڻ چاهيون ٿا، اسان لاءِ ڪجهه
رابطي سان ماڻهن کي پڻ احترام ڏئي ٿو.
قسمت سان،
ارمين
ياوي جو ذڪر ملئي مسلمانن جي ٻولي طور به ڪري سگهجي ٿو جيڪو ديپ ڏکڻ، پتني، نارٿيوات، يالا ۽ سونگخلا جي چئن اڀرندي ضلعن ۾ آهي. ٿائي حڪومت جي عقلمندي هوندي ته اها ٻولي نه دٻائي، جيڪا عربي رسم الخط ۾ لکيل آهي، پر مقامي ثقافت پڻ.
'باسڪي، برٽن، آئرش ۽ آڪسيٽين'
ڇو نه گهر جي ويجھو رهو ۽ ڪجهه فريسين ۽ اسٽيلنگ ورفس سکو؟
لکيل ٻولي لڳ ڀڳ ختم ٿي چڪي آهي، پر ڳالهائيندڙ ٻولي اڃا تائين استعمال ۾ آهي.
مون ڏٺو ته Isan پڻ ٽي وي تي وڏي پئماني تي ڳالهايو وڃي ٿو، ٿائي سب ٽائيٽل سان.
مون تازو ٻڌو آهي ته Isan وڏي پيماني تي ڳالهايو وڃي ٿو ۽ خون ڪين يونيورسٽي ۾ علاج ڪيو وڃي ٿو، جنهن ۾ ٿائي نوئي اسڪرپٽ به شامل آهي.
سڀ ڪجهه شايد هڪ تسليم ٿيل علائقائي ٻولي جي طور تي، پر حقن کان سواء.
مان سوچيان ٿو.
بيان:
”آسان ۾ پڙهندڙ ڪافي هوشيار سمجهيا ويندا هئا ته جيئن ڪنهن لفظ جي صحيح معنيٰ معلوم ڪري سگهي. (ٽون جي نشانين جي گهٽتائي)
اها پڪ آهي! هڪ ٻيو نظريو چوي ٿو ته اهو آهي ڇو ته هي لکيل ٻولي مون مائ مان آئي آهي جيڪا ٽونل ٻولي ناهي.
يقيناً اسان کي ٻوليءَ ۽ لکڻين کي ڪجهه الڳ رکڻو پوندو.
مون کي اهو تاثر هو ته ٿائي نوئي ٻيهر ايسان ۾ سيکاريو پيو وڃي. مون يونيورسٽين ۽ مندرن ۾ ان رسم الخط جا نشان ڏٺا.
ڪڏهن ڪڏهن مون کي پريشان ٿي. ٿائي نوئي، لنا ۽ ٿام لپي. اهي ڪيئن مختلف آهن؟
هر ڪو ڄاڻي ٿو ڪتاب ننڍو پرنس. مان پنھنجي سبقن لاءِ ٿائي ترجمو استعمال ڪريان ٿو ۽ ھاڻي ڏسان ٿو ته اھو پڻ Kham Meuang (اتر ٿائي) ۾ لانا الفابيٽ سان شايع ٿيل آھي. تنهنڪري انهن ٻولين ۽ لکڻين کي بچائڻ لاءِ ڪافي ڪم ڪيو پيو وڃي. خوش.
مان ٿوري دير کان سوچيندو رهيو آهيان ته جڏهن ملڪ کي اڃا سيام سڏيو ويندو هو، تڏهن ٻوليءَ جو نالو سيامي هو يا ٿائي؟
UD کان منهنجي گرل فرينڊ هن کي لاوٽين الفابيٽ سڏي ٿو.