Il-Knisja ta’ Sant’ Anna Nong Saeng f’Nakhon Phanom
Fis-snin 1940 sal-1944, il-komunità Kattolika fit-Tajlandja kienet ippersegwitata talli kienet meqjusa bħala ‘il-ħames kolonna’ fil-kunflitt mal-Indokina Franċiża.
L-Artijiet Mitlufa tas-Siam/Tajlandja
Fl-1893, bastiment tal-gwerra Franċiż salpa fix-Xmara Chao Phraya u immira l-kanuni tiegħu lejn il-Palazz Irjali Siamese. Hemm seħħew negozjati dwar it-talba tal-Franċiżi li jaħkmu fuq żoni li s-Siam qiesu tiegħu stess, provinċja fil-punent tal-Mekong bejn wieħed u ieħor fil-livell ta’ Luang Prabang, u numru ta’ provinċji fit-Tramuntana tal-Kambodja. Parzjalment fuq il-parir ta 'konsulenti barranin, ir-Re Chulalongkorn biddel il-mod. Dan l-avveniment ħalla trawma dejjiema fl-esperjenza Tajlandiża tal-istorja, iżda fl-istess ħin ir-Re Chulalongkorn ġie mfaħħar talli żamm il-paċi u jipprevjeni aktar kolonizzazzjoni tas-Siam.
Il-gwerra tal-1940-1941 biex terġa’ tikseb it-territorji mitlufa
It-trawma tat-territorji 'mitlufa' feġġet fis-sensi Tajlandiż u ħarġet b'mod akbar matul il-kariga ta' premier tal-Marixxall nazzjonalista Field Marshal Plaek Phibunsongkhraam (Phibun Songkhraam, 1938-1944). Ammira l-Italja u l-Ġappun faxxisti.
Fl-1940, Franza sofriet telfa serja mill-Ġermanja. Il-Ġappuniżi ħadu vantaġġ minn dan, talbu u kisbu bażi militari fl-Indokina Franċiża. F’Bangkok saru dimostrazzjonijiet nazzjonalisti u kontra l-Franċiżi, filwaqt li l-gvern żied ukoll ir-retorika.
Minn Ottubru 1940, it-Tajlandja wettqet rejds bl-ajru fuq il-Laos u l-Kambodja. Vientiane, Phnom Penh, Sisophon u Battambang ġew ibbumbardjati. Il-Franċiżi attakkaw ukoll miri Tajlandiżi f’Nakhorn Phanom u Khorat. Fil-5 ta’ Jannar 1941, l-armata Tajlandiża bdiet attakk fuq Laos, fejn il-Franċiżi tkeċċew malajr, u fuq il-Kambodja, fejn offrew aktar reżistenza. Ġimagħtejn wara, in-Navy Tajlandiża sofriet telfa ignominiuża f’battalja navali qrib Koh Chang.
Parzjalment permezz tal-medjazzjoni tal-Ġappuniżi, ġie ffirmat armistizju fuq bastiment tal-gwerra Ġappuniż fil-31 ta’ Jannar, 1941, filwaqt li f’Mejju ta’ dik is-sena Vichy Franza ċediet iż-żoni kkontestati lit-Tajlandja fi trattat, iżda biss parti minn dak li kienet rebħet it-Tajlandja. Dan wassal għal ċelebrazzjoni kbira fit-Tajlandja, li fiha pparteċipaw il-Ġappuniżi u l-Ġermaniżi, u kien ir-raġuni għall-bini tal-'Monument tal-Vitorja'.
Fl-1947, it-Tajlandja kellha tirritorna dawn it-territorji maħkuma lejn Franza taħt pressjoni internazzjonali u sabiex issir parti mill-komunità internazzjonali.
Isqof Joseph Prathan Sridarunsil fiċ-ċerimonja tal-inawgurazzjoni fl-10 ta’ Novembru 2018 f’Hua Hin
Il-persekuzzjoni tal-komunità Kattolika
Il-gvernatur ta’ Nakhorn Phanom kiteb ittra lill-Ministeru tal-Intern fil-31 ta’ Lulju, 1942:
'Il-provinċja taħdem mill-qrib mal-popolazzjoni biexil-Kattoliċi) biex tgħallem u tħarreġ kif jindem bħala ċittadini patrijottiċi u tkompli bħala Buddisti tajbin u li jagħtu l-elemosna. Aħna nkomplu nżommu mal-politika tat-tneħħija tal-Kattoliċiżmu mit-Tajlandja. Dawk li jirritornaw lejn il-Buddiżmu ma jibqgħux isegwu drawwiet Kattoliċi. Iridu jgħixu strettament skont il-liġijiet applikabbli.'
L-influwenza tal-komunità Nisranija fis-Siam/Tajlandja kienet kważi dejjem akkumpanjata minn ċerta sfiduċja min-naħa tal-awtoritajiet. L-Insara spiss irrifjutaw li jwettqu dmirijiet tax-xogħol u jħallsu t-taxxi u ħarġu mill-iskjavitù tad-dejn, appoġġjati minn konsulati barranin (partikolarment l-Ingilterra u Franza) li kellhom drittijiet extraterritorjali. Xi drabi dan wassal għal vjolenza, bħall-eżekuzzjoni ta 'żewġ konvertiti fl-1869 fuq ordnijiet tar-Re ta' Lanna (Chiang Mai). Fl-1885, grupp ta’ Kattoliċi daħlu f’Wat Kaeng Mueang f’Nakorn Phanom u qerdu statwi u fdalijiet ta’ Buddha. Wara reazzjoni qawwija mill-awtoritajiet Siamese, il-konsultazzjonijiet bejn il-partijiet irriżultaw f'soluzzjoni.
Fil-bidu tal-ġlied f’Novembru 1940 biex it-‘territorji mitlufa’ jiġu rkuprati mill-poter kolonjali Franċiż, il-gvern iddikjara l-liġi marzjali u l-Franċiżi kollha kellhom iħallu l-pajjiż. Barra minn hekk, il-gvern Phibun stabbilixxa politika ġdida. Il-Kattoliċiżmu kien jissejjaħ ideoloġija barranija li hedded li teqred il-valuri tradizzjonali Tajlandiżi u kienet alleata tal-imperialiżmu Franċiż. Kellha tiġi eliminata. Gvernaturi tal-provinċji li jmissu mal-Laos Franċiż u l-Kambodja kellhom jagħlqu knejjes u skejjel u jipprojbixxu s-servizzi. Dan ġara fuq skala kbira f'Sakon Nakhorn, Nong Khai u Nakhon Phanom.
Il-Ministeru tal-Intern keċċa lis-saċerdoti kollha mill-pajjiż. Inqalgħet konfużjoni għax kien hemm ukoll ħafna qassisin Taljani filwaqt li l-Italja kienet alleata tat-Tajlandja.
F’numru ta’ postijiet il-popolazzjoni daħlet fil-knejjes u qerdet l-intern. F'Sakon Nakhorn ipparteċipaw ukoll patrijiet. Aktar gravi kien il-qtil ta’ seba’ Kattoliċi mill-pulizija f’Nakhorn Phanom għax irrifjutaw li jieqfu jippritkaw u ħeġġew lil oħrajn biex ma jċedux il-fidi tagħhom. Aktar tard ġew akkużati bi spjunaġġ. Il-Papa aktar tard iddikjara lil dawn is-seba’ martri.
Moviment delli msejjaħ ‘Thai Blood’ xerred propaganda kontra l-Kattoliċi. Hija sejħet il-Buddiżmu essenzjali għall-identità Tajlandiża. Kattoliċi qatt ma setgħu jkunu Tajlandiżi reali, ħafna drabi kienu barranin, riedu jagħmlu skjavi lit-Tajlandiż u ffurmaw ‘il-ħames kolonna’.
Knisja Kattolika ta’ San Ġużepp fuq ix-xtut tax-Xmara Chao Phraya qrib Ayutthaya
F’ħafna postijiet f’Isaan, iżda wkoll fil-provinċja ta’ Chachoengsao, l-awtoritajiet organizzaw laqgħat fejn il-Kattoliċi ġew ordnati jċedu l-fidi Kattolika tagħhom u jirritornaw lejn l-unika reliġjon vera Tajlandiża, taħt piena ta’ telf ta’ xogħol u theddid ieħor. Kap tad-distrett qal, 'Dawk li jridu jerġgħu jsiru Buddisti jistgħu jibqgħu fuq is-siġġu, dawk li jridu jibqgħu Kattoliċi jridu joqogħdu mal-art.' Kulħadd ħlief ftit poġġa bilqiegħda fl-art.
Anke wara l-armistizju fl-aħħar ta’ Jannar 1941, il-persekuzzjoni u l-intimidazzjoni komplew. Intemm biss fl-1944 meta deher ċar li l-Ġappun kien qed jitlef il-gwerra u l-Prim Ministru Phibun irriżenja (1 ta’ Awwissu 1944) biex jikkalma lill-Alleati.
Wara l-gwerra
L-Ingilterra kkunsidrat it-Tajlandja bħala nazzjon ostili u talbet flus u oġġetti (ross) bħala kumpens. L-Amerika kienet kemmxejn aktar ħafifa fl-evalwazzjoni tagħha, u rreferiet għall-moviment Tajlandiż Ħieles li kien oppona lill-Ġappuniżi. Franza riedet assolutament it-'territorji mitlufa' lura.
It-Tajlandja kienet ħerqana li tingħaqad mal-komunità internazzjonali ta’ wara l-gwerra. L-influwenti Pridi Phanomyong kien favur relazzjonijiet tajbin mal-Amerika u s-setgħat Ewropej, inkluża Franza, għalkemm irrifjuta l-kolonjaliżmu u ssawwar relazzjonijiet mal-moviment tal-ħelsien tal-Viet Minh.
F'Ottubru tal-1946, kien hemm diskussjonijiet ħarxa fil-parlament Tajlandiż dwar it-talba Franċiża biex jiġu rritornati t-'territorji mitlufa', li kienet appoġġjata minn poteri oħra. Kienet għażla bejn ċediment jew ġlied. B'dispjaċir, il-parlament fl-aħħar għażel ir-restituzzjoni u l-paċi. Is-sentimenti qarsa dwar dan għadhom palpabbli sal-lum, bħal fl-inkwiet madwar it-tempju Preah Vihear, li huwa mitlub kemm mit-Tajlandja kif ukoll mill-Kambodja u fejn il-ġlied fl-2011 ħalla għexieren ta’ nies mejta.
U kien propju Phibun, hu li kien rebaħ it-‘territorji mitlufa’ fl-1941, li għamel kolp ta’ stat f’Novembru 1947 u mbagħad uffiċjalment irritorna t-‘territorji mitlufin’ lil Franza.
Ħafna Tajlandiżi jsejħu l-'Monument tal-Vitorja' bħala monument ta' 'Umiljazzjoni u Mistħija'.
Sors ewlieni:
Shane Strate, It-Territorji Mitlufa, L-Istorja ta' Umiljazzjoni Nazzjonali tat-Tajlandja, 2015 ISBN 978-0-8248-3891-1
Jekk iċċedi żoni, tista 'żżomm "il-paċi" u Chulalongkorn jiġi mfaħħar!
It-Tajlandja għalhekk qatt ma esperjenzat kolonizzazzjoni!
Dik "jekk tagħlaq għajnejk, ma teżistix" tip ta' ħaġa.