Een Isaans dorpsleven (3)

Velen zijn hier arm in geld, maar rijk in grond. Landbouwgrond welteverstaan en dus weinig waard alhoewel ze er vaak op bouwen, vooral als dat stuk land vlak bij een <thanon dam> ligt. Zwarte straat of baan, zo noemen ze hier een geasfalteerde weg. Land dat vaak ook onverkoopbaar is, de <chanoot> moet op dezelfde naam blijven, die mag enkel in eerste lijn familie doorgegeven worden.

Gelukkig was De Inquisiteur daarvan op de hoogte, want de eerste jaren toen hij hier woonde kwamen er vrij vaak mensen langs om grond aan te bieden. Vele rai’s, spotgoedkoop. Soms iets duurder maar dan stond er een bos op, wordt de waarde van het hout in de prijs verwerkt. Of was het wat duurder wanneer die lap grond via nabije kanaaltjes kon bewaterd worden, twee rijstoogsten per jaar mogelijk.

Kwam men ook dikwijls om een lening vragen, iedere farang is een miljonair blijven ze geloven. Ze waren er zeker van dat ze die lening konden krijgen want ze boden de <chanoot>, het eigendomsbewijs, aan in onderpand. Doch De Inquisiteur wist ook dat je er niets mee aan kon, in geval van kon hij de grond nooit verkopen. Bovendien, wat moet je met die grond dacht De Inquisiteur. Gaan boeren zag hij niet zitten, zijn landbouwkennis is minimaal.

En nu, vijf jaar verder, zou hij rijst moeten verbouwen. Dat is alvast het plan van het lief, want er was weer eens wat gebeurd waar eerst enkel werd over gefluisterd.

flydragon / Shutterstock.com

Ook haar moeder heeft veel land, erg veel. Verspreid over het dorp en omgeving zoals bij iedereen hier. Daarvan had ze haar vier kinderen ieder al een lap geschonken, op die van het lief is huize Inquisiteur gebouwd, honderdvijftig meter verder staat Piak’s stulpje. De twee andere zussen hun grond ligt braak, af en toe probeerden die Piak aan te zetten om er bananen of ander fruit te laten telen maar dat loopt altijd uit op niets, wat later staat die jonge aanplant te verkommeren. Waren ze hun investering kwijt.

Het grootste deel van de gronden werd na het overlijden van de vader dan ook verpacht want enige zoon Piak was toen al een losbol en weigerde de velden te bewerken. Die pachter was een ijverige vent want teelde rijst op zijn eigen velden en op die pachtgronden. Deed dat netjes en kwam de overkomst altijd correct na.

Toen Piak huwde werd de pacht opgezegd – hij zou de rijst zelf verbouwen.

Nu is de regeling dezelfde als met de pachter voorheen:

Piak moet voor de zussen en moeder telkens na de oogst de benodigde hoeveelheid rijst opzij leggen die men nodig heeft om een jaar van te eten, de rest is voor hem. Daar moet hij dan ook zijn eigen deel van nemen en de rest mag hij verkopen, dat is zijn verdienste voor de geleverde arbeid. De moeder blijft Piak echter zwaar steunen en zorgt ieder jaar voor het zaaigoed en de mest. Nu houdt Piak daar toch wat aan over, nu ja de rijst brengt nauwelijks wat op en al dat gedoe maar gedurende twee jaar kon hij telkens twintigduizend baht incasseren. Dacht iedereen.

flydragon / Shutterstock.com

Dit jaar merken zowel het lief als de moeder dat er rijst te weinig is. Nog voor de aanvang van het nieuwe seizoen, dus zo’n half jaar te vroeg. Die voorraad om te eten wordt bewaard in een <baan kaauw> (opslaghuisje voor de rijst) naast moeder’s woning en Piak is de man die daar de sleutel van heeft. Wanneer nodig zeggen het lief of de moeder dat ze een zak rijst nodig heeft en deze keer is het antwoord dat er geen meer is.

Het lief kan niet anders dan melden aan De Inquisiteur dat er rijst moet gekocht worden. Die niet van gisteren is en daar wel wat uitleg over vraagt, trouwens, hij had al gemerkt dat er wat aan de hand was: heimelijke gesprekken tussen het lief en haar moeder die telkens stopten wanneer De Inquisiteur in de buurt kwam. Vooral het lief weet dat haar tee rak stilaan meer begrijpt dan de meesten denken, hij blijft zich van den domme houden, een oude truc die hem ook in zijn jaren nabij Pattaya toeliet om veel te weten te komen. Bovendien kende De Inquisiteur die overeenkomst. En hij had gedurende al die jaren met die pachter en de eerste twee jaar met Piak nooit rijst moeten aankopen.

Voor het eerst sinds lang een wat bitsig gesprek met het lief alhoewel het eigenlijk niet eens over heel veel geld gaat. De Inquisiteur had allang door dat Piak een beetje gerommeld heeft en het gaat over het principe – zoiets doe je niet.

Piak heeft in een bui van hebzucht en durf meer rijst verkocht dan hij mocht. Het lief en haar moeder reageerden er weer eens erg Isaans op, ze spraken Piak er niet op aan of riepen hem niet tot de orde. Integendeel, ze laten de kwestie blauw-blauw. Ook in de berusting: wat kan je er aan doen, Piak heeft toch geen geld.

Dat was buiten De Inquisiteur gerekend die wel blijft volhouden deze keer en weigert rijst aan te kopen.

Dit kan niet, als je niet reageert doet hij het ieder jaar. En zie, er is blijkbaar toch wel een zaadje gelegd: ze beginnen er over te denken. Uiteraard willen ze eventuele maatregelen via een omweg uitvoeren, gezichtsverlies moet vermeden worden.

Tot verbazing van Piak laat de moeder haar <baan kaauw> domweg in zijn geheel verhuizen naar zijn eigen woning, dat is makkelijker voor hem geeft ze als reden mee.

Piak tevreden tot hij de volgende maatregel hoort. Een deel van de velden gaat de moeder op naam van het lief zetten. En het lief wil er zelf rijst op gaan verbouwen. Ook hier denkt De Inquisiteur dat zoiets nogal ondoordacht is: wat met de shop, gaat ze die sluiten gedurende weken?

‘Beetje’ is het vage antwoord, ze wil met dagloners werken die de velden machinaal moeten voorbewerken, moeten aanplanten en nadien oogsten. Het werk tussendoor wil ze zelf doen. En er moet een <baan kaauw> in onze tuin gebouwd worden. Haar oogst gaat daar in samen met het deel van moeder dat Piak zal moeten afgeven.

Probleem netjes opgelost vinden ze.

Dat is allemaal wel wat, redeneert De Inquisiteur: uiteraard wordt er op gerekend dat hij alles financiert – de bouw van een <baan kaauw>, de aankoop van plantgoed en mest, de dagloners met hun tractoren. En het onderhoud van de rijst tijdens de groei kan bij slechte weersomstandigheden wel eens tegenslagen: onkruid wieden is niet makkelijk en indien het lief het zelf wil doen moet de shop dicht, dagenlang. Komt er een of ander virus in moet er professionele hulp ingeroepen worden, weer financieren?

De Inquisiteur wil er eerst verder over nadenken. Het lief doet wat ze wil natuurlijk, maar al die extra kosten ziet De Inquisiteur niet direct zitten. Vooral omdat hij niet vertrouwd is met landbouwzaken. Je kan dat wel wat inschatten, opbrengst in kilogram per rai, maar je bent volledig afhankelijk van de weersomstandigheden. Bovendien zijn die velden al jarenlang intensief verbouwd geweest, stel dat die niet meer geschikt zijn en een jaar of zo moeten rusten? Het zijn hier lage-rendement velden, gemiddeld minder opbrengst dan normaal. Is die verkoop wel voldoende om de gedane investeringen terug te betalen, laat staan winst maken – na afname van eigen gebruik?

Bovendien is De Inquisiteur iemand die graag controle houdt over zijn investeringen maar dat gaat lastig worden. Zo zal hij moeten opletten bij de aankoop van de nodige zaken want uiteraard heeft Piak op hetzelfde moment die ook nodig…. Zal hij moeten aanwezig zijn om in de gaten te houden of alles op de juiste velden wordt uitgevoerd: de velden van Piak en het lief liggen kriskras door elkaar: waar zijn de dagloners en de machines aan het werk? Zal De Inquisiteur moeten aanwezig bij de oogst, het dorsen en transport van de rijst. Zal hij moeten opletten bij de verkoop van de rijst, gewicht en prijs in de gaten houden.

Nu begrijpt hij het lief wel. Die denkt aan haar toekomst. De Inquisiteur heeft niet het eeuwige leven. Stel dat hij binnen een jaar of vijftien wegvalt. Dan is het lief er vierenvijftig. Te jong nog, maar wat moet ze op die leeftijd? De shop is niet echt voldoende om van te leven, dat leunt tegen het minimumloon aan. Ze heeft nog hongersnood meegemaakt hier in de streek, bovendien is eigen rijst voor alle mensen in Isaan een zekerheid. Het enige is het verschil van aanpak.

Het lief gaat recht door zee: simpel het land voorbewerken, bemesten, zaaien, verplanten en oogsten. Als er maar rijst komt.

De Inquisiteur is en blijft een westerling: vooraf investeringen en mogelijke opbrengsten berekenen, nadenken hoe controle te behouden.

Er wordt besloten om er samen even op uit te trekken. Batterijen opladen en dan komt er wel een oplossing. Bovendien lijkt het regenseizoen er dit jaar vroeg aan te komen, beloftevol want alle groen schiet al door. Enkel de rijstvelden nog.