Seagipsys sa Téalainn

mariakraynova / Shutterstock.com

An Téalainn tá roinnt mionlaigh eitneacha aige, a bhfuil aithne mhaith ar na treibheacha cnoc sa Tuaisceart orthu. Sa deisceart, is mionlach a bhfuil faillí áirithe á déanamh orthu iad na farraige mara.

Deirim “seagipsy’s” go hintinneach, mar tá sé níos cineálta domsa ná na gypsies farraige aistriúcháin. An Téalainn Tá trí phríomhghrúpa de mhuiríní mara: an Moken, an Urak Lawai agus an Mokler. Go dtí an Téalainnis, tugtar "Chao Lay" (daoine farraige) ar na daoine seo, scáth-théarma do na treibheanna a chónaíonn amach ón bhfarraige agus a bhfuil a sliocht nasctha go dlúth leis an bhfarraige.

Mugaí

Tá grúpa de thart ar 2.000 go 3.000 duine a chónaíonn amach ó chósta na Téalainne, Maenmar agus an Mhalaeisia timpeall na hOileáin Surin (páirc náisiúnta). Tugtar an Moken orthu, agus bíonn teanga dá gcuid féin acu, agus ní raibh na saineolaithe in ann a chinneadh cén áit ar tháinig an Moken ar dtús. Creidtear gurbh iad na chéad áitritheoirí sna ceantair chósta i Muir Andaman iad. Is dócha gur thug a gcultúr mara fánach ó dheisceart na Síne go dtí an Mhalaeisia iad breis is 4.000 bliain ó shin, áit ar scar grúpaí sa deireadh ag deireadh an 17ú haois, ach ní fios cén stair bheacht a bhí acu.

Cónaíonn na Moken thart agus ar muir agus ar ndóigh is iascairí den scoth iad; tá aithne acu ar an bhfarraige timpeall orthu mar aon duine eile. Má bhíonn iasc ag teastáil ó fhear don bhricfeasta, téann sé isteach san fharraige le sleá agus in am ar bith bíonn béile éisc gafa aige. Léiríonn taighde gur féidir leis an Moken a fheiceáil faoi dhó chomh maith faoin uisce i gcomparáid le, mar shampla, na hEorpaigh. Taispeánadh freisin go bhfuil siad in ann tumadóireacht a dhéanamh chomh domhain le 25 méadar gan trealamh tumadóireachta.

Is í an bhagairt is mó dá gcultúr go bhfuil infheisteoirí príobháideacha agus speculators talún ag iarraidh a fhorbairt a thuilleadh ar na réimsí ina gcónaíonn an Moken. De thuras na huaire, tá an "ionsaí" sin seachanta agus is féidir leo leanúint lena saol gan stró. Ní trait Moken é imní ar aon nós, níl sé ina stór focal.

Léirítear cé chomh maith is atá an Moken ar eolas faoi whims agus whims na farraige ar 26 Nollaig, 2004. Tugann roinnt daoine scothaosta ó threibh Moken ar oileán i bPáirc Náisiúnta Mara Oileáin Surin amach ó chósta chúige Phang-Nga faoi deara go bhfuil tá tonnta ar muir neamhghnácha agus go dtarlaíonn gluaiseachtaí ar bhealach neamhghnách. Ardaíonn siad an t-aláram agus glacann na háitritheoirí tearmann sa taobh istigh níos airde. Nuair a fhilleann siad, tá an sráidbhaile scriosta go hiomlán ag La Boon – mar a thugann an Moken an tsunami air – rud a rinne scrios ar an gceantar.

Is carn adhmaid agus spallaí iad a gcuid bád agus tithe ar stilts. Ach cé go bhfuil an Téalainn ag caoineadh níos mó ná 5.000 íospartach, tá an pobal Moken slánaithe, a bhuíochas sin do na treibheanna scothaosta eolas ar an bhfarraige.

Tá a sráidbhaile atógtha ag na Moken, ag baint úsáide as bambú agus duilleoga mar na "bloic thógála" is mó. Ní san áit chéanna, ach níos mó intíre áit a bhfuil sé níos sábháilte. Má tá imní amháin ar an Moken, is é an rud a chailleann siad a dtimpeallacht thraidisiúnta timpeall na farraige óna sráidbhaile nua. Tá tionchar an domhain lasmuigh ag méadú. Chuir údaráis na Téalainne cosc ​​ar iascaireacht speiceas áirithe éisc, amhail cúcamar farraige agus roinnt sliogéisc, rud a fhágann foinse thábhachtach ioncaim a bhaint den Moken. Tá cuid acu tar éis an sráidbhaile iascaireachta a fhágáil cheana féin le bheith ag obair mar threoraithe tumadóireachta do thurasóirí nó le bheith ina mbailitheoirí truflais.

Tá saol an-shóisialta ag an Mhuineach. Tá treibheanna éagsúla ann, ach tá gach duine comhionann. Is féidir le ball treibhe mar sin bogadh ó threibh amháin go treibh eile gan a shaol a dhéanamh trua. Ní fhágann siad slán mar sin, mar ní tharlaíonn focail ar nós “hello” agus “beannacht” ina dteanga. Ní fios an focal “cén uair” freisin, toisc nach bhfuil aon choincheap ama ag an Moken seachas lá agus oíche – mar sin níl a fhios acu conas deifir a dhéanamh.

Is fíric suimiúil é go dtagann harpooning turtar gar do ghlacadh bhean chéile. Measann an Moken an turtar farraige naofa agus is dócha go bhfeiceann an Moken bean mar naomh freisin.

I dtéarmaí reiligiúin, creideann an Moken san ainíochas - teagasc na ndaoine biotáilleacha. I sochaithe a mhaireann ón dúlra agus ón bhfiach, is minic a bhíonn fear comhionann leis an dúlra agus mar sin níl sé os a chionn. Tá meas ar an dúlra agus gach rud timpeall air riachtanach, tá deasghnátha ríthábhachtach chun maireachtáil. Leis seo buaileann siad bhfabhar na mbiotáille, a sholáthraíonn bia, foscadh agus torthúlacht agus ag an am céanna repel biotáillí olc.

Machaire

Is grúpa seagipsy nó "Chao Lay" iad na Mokler a fhaigheann an méid is lú airde ó na meáin agus ón bpobal. Tá sé seo amhlaidh toisc go bhfuil a sráidbhailte suite i gceantair nach dtagann mórán turasóirí nó nach dtagann turasóirí ar bith iontu. Luaitear an Urak Lawoi agus an Moken arís agus arís eile, toisc go bhfuil cónaí orthu i nó in aice le cinn scríbe turasóireachta ar nós Phuket, Lanta agus oileáin Lipeh (an Urak Lawai) agus na hoileáin Surin (an Moken).

Meastar go bhfuil na Mokler mar fhoghrúpa den "Chao Lay" nó "Thai Mai" (New Thais), a bhfuil saol rialta acu agus a bhfuil saoránacht Téalainnis faighte acu freisin. Freastalaíonn leanaí Mokler ar scoil áitiúil agus faigheann siad oideachas sa Téalainnis. Ní labhraíonn an chuid is mó acu an teanga Mokler, cé go dtuigeann siad í nuair a labhraíonn siad lena dtuismitheoirí nó lena seantuismitheoirí.

Is féidir an chuid is mó de na sráidbhailte Mokler a fháil i gCúige Phang-Nga ar chósta thiar na Téalainne. Tá siad scaipthe i gceantar Khuraburi, Takuapa agus Thaimuang. Go deimhin, tá go leor Mokler ina stocairí talún cheana féin, toisc nach bhfuil a sráidbhailte sna ceantair chósta ach intíre. Go minic measann siad gur talmhaíocht iad féin go traidisiúnta; oibríonn siad ar phlandáil rubair nó cnó cócó nó fostaítear iad mar oibrithe le haghaidh tascanna éagsúla eile. Tá cúpla sráidbhaile cois cósta fós, áit a bhfuil an fharraige fós ina foinse ioncaim don Mokler.

Cé go measann go leor Mokler gurb é an Búdachas a reiligiún, tá a gcreideamh animistic fós an-tábhachtach. Gach bliain i mí Feabhra/Márta, ceiliúrann an Mokler féasta íobartach dá gceannaire iomráiteach Ta Pho Sam Phan.

Urak Lawoi

Cónaíonn an grúpa mara mara timpeall na n-oileán agus ceantair chósta Mhuir Andaman. Is féidir a sráidbhailte a fháil i Phang-nga, Phuket, Krabi agus Satun.

Tá a dteanga agus a dtraidisiúin féin ag an Urak Lawoi freisin. Go ginearálta, tugtar Chao Lay, Chao Nam nó Téalainnis Mai ar Urak Lawoi. Is téarma dímheasúil é Chao Nam orthu féin, mar ciallaíonn “Nam” seamhan ina dteanga féin freisin. Is fearr leo Téalainnis Mai, a bhfuil siad ag iarraidh iad féin a chur in iúl mar chuid lárnach de stát na Téalainne.

Tá finscéal faoin Urak Lawoi ar Oileán Adang. Fadó, fadó, chuir Dia Nabeeno chuig an oileán chun na háitritheoirí a spreagadh chun Dia a adhradh. Dhiúltaigh sinsir Urak Lawoi, agus chuir Dia mallacht orthu ina dhiaidh sin. D'fhág an Urak Lawoi ansin go Gunung Jerai, áit a bhfuil roinnt teitheadh ​​​​isteach san fhoraois agus a seal i Savages, mhoncaí agus ioraí. Chuaigh daoine eile amach chun farraige mar nomads i mbád ar a dtugtar Jukok. Tá Gunung Jerai fós ina áit naofa don Urak Lawoi agus dhá uair sa bhliain reáchtáiltear searmanas, a seoltar bád maisithe ag an deireadh, a bhfuil – Urak Lawoi glacadh leis – chun tosaigh ar an lonnaíocht bhunaidh in aice le Gunung Jerai.

Níl sa Urak Lawoi ach pobal beag, a bhaineann go mór lena chéile. De ghnáth bíonn siad ina gcónaí i dtithe beaga bambú tógtha ar stilts, a bhfuil aghaidh na farraige i gcónaí ar a n-aghaidh. De ghnáth tógtar na tithe le tacaíocht an teaghlaigh agus na comharsan.

Tá saol laethúil an Urak Lawoi simplí. Ar maidin téann na fir ag iascaireacht, agus déanann na mná an obair tí agus fanann siad go bhfillfidh a bhfear céile timpeall meán lae. Tá an t-iasc a ghabhtar le húsáid ag a mhuintir féin agus/nó lena ngaolta, agus díoltar cuid eile de le trádálaithe. Sa tráthnóna scíth a ligean ar na mná agus na fir ag cur a bhfearas iascaireachta ar ais in ord.

Tagann athrú ar an saol, mar is ar éigean go sroicheann siad leibhéal cothabhála san iascaireacht, sa chaoi go n-oibríonn go leor fear in áiteanna eile chun pá réasúnta a thuilleamh.

Seachas bia mara, is é rís an príomhbhia don Urak Lawoi. Itheann siad miasa éagsúla Téalainnis Theas, ina bhfuil an cnó cócó ina chomhábhar riachtanach. Is gnách go n-itheann an Urak Lawoi nuair a bhíonn ocras orthu, agus mar sin níl aon bhéile socraithe ag am áirithe.

Fadó fadó, chreid an Urak Lawoi gurbh iad biotáillí olca ba chúis leis an tinnis. Bhí dochtúir áitiúil acu (.i.), a throid an galar trí ghealt nó trí úsáid a bhaint as uisce naofa. Is meán pearsanta é "maw" a dhéanann cumarsáid idir an Urak Lawoi agus na biotáillí. Roghnaítear an “maw” ó shinsear den treibh, a mhúineann na leanaí freisin faoi leigheas spioradálta traidisiúnta. Úsáideann siad dochtúirí agus ospidéil inniu.

Tá slí mhaireachtála an Urak Lawoi ag comhtháthú de réir a chéile le cultúr na Téalainne. Ní féidir leo é a dhéanamh go neamhspleách a thuilleadh agus dá bhrí sin tá siad ag brath níos mó ar dhaoine eile (Téalainnis) le haghaidh oibre agus ioncaim.