Jit Phumisak, poeta, intelektual eta iraultzailea

Oihanaren ertzean hil zen

Isan guztian isuritako odola

Haren heriotzak ez zuen ezertarako balio

Baina bere izenak iraun zuen

Jendeak berari buruz gehiago jakin nahi zuen

Filosofoa, idazlea

jendeari argia piztu zuena

Aurrekoa Surachai Chantimatornen abesti bat da, 'Life song' generokoa, Jit Phumisak-en oroimenez.

Jit Phumisak (Thailandiera: จิตร ภูมิศักดิ์, chit phoe:míesàk ahoskatua, Chit Phumisak izenez ere ezaguna) Arte Fakultatean lizentziatu zen, Chulalongkorn Unibertsitatean eta laster Alderdi Komunistan sartu zen. Idazle eta poeta izan zen, askok bezala, jazarpena saihesteko oihanera ihes egin zuena. 5ko maiatzaren 1966ean Ban Nong Kung-en atxilotu zuten, Sakon Nakhorn ondoan, eta berehala exekutatu zuten.

Ondorengo urteetan, justiziaren, askatasunaren eta demokraziaren alde borrokatu zirenen artean ezaguna izaten jarraitu zuen. Ikasleen, pobreen, beren pentsamendu independenteagatik baztertuak eta baztertuak izan zirenen eskubideak onartzen zituen. Bere lanak argitaratzen dira oraindik eta bere poemak ezin konta ahala abestitara itzultzen dira.

Familia xume batean jaio zen 25eko irailaren 1930ean Prachantakham udalerrian, Prachin Buri probintzian. 36 urteko bizitza laburra izan arren, obra zabala uzten du atzean. Bere liburua Bizitzarako Artea dio arteak ez duela "Artea" soilik izan behar, baizik eta jendeari zerbitzatu behar duela. Bere lanik ezagunena 'Thailandiako feudalismoaren benetako aurpegia gaur egun' 1957an Somsamai Srisootarapan ezizenarekin idatzia. Liburu honek Thailandiako feudalismoa modu praktikoan deskribatu zuen lehen aldiz, eguneroko bizitzako adibide ugarik lagunduta. Liburuak Thailandiako historiaren ikuspegia aldatu zuen eta eragin argia izan zuen Thailandiako komunitatean, batez ere 1965etik 1976ra. 6ko urriaren 1976an Thammasaat Unibertsitateko hilketa masiboaren ondoren, liburua debekatu egin zen.

Baina Jit Phumisak hizkuntzalaria zen lehenik eta behin. Thai, pali, ingelesa eta frantsesa zekien, eta Khmer zaharretan murgildu zen. bere liburuarekin Hitzen Filologia: Siam, Thai, Laosian, Kanbodia etimologo titulua lortu zuen. Khmer inskripzioa itzuli zuen Nakhorn Ratchasimako Phimai Harrizko gazteluan.

1953an 'Chulalongkorn Aldizkaria' zuzendu zuen.Berak zenbait artikulu idatzi zituen gizarte gai tabuak jorratu eta balore batzuk salatzen zituztenak. Esaterako, «espiritu horiak» kritikatu zituen, fraideak. Urtebetez eten egin zuten ikasketak.

Ikasle gaztea zelarik, behin irakasle noble bati Khmer hitzaren esanahiari buruz kontraesan egitera ausartu zen ผอก phòk horrek bizitza osoko liskarra ekarri zuen.

Ikasle guztiek ez zuten bere iritzia estimatzen. Ikasle amorratuek podiumetik behera bota zuten behin eztabaida baten ostean: nazionalismo oker eta intolerante baten harrokeria.

Sarit Thanarat diktadore estatubatuar eta antikomunista indartsuaren garaian, Jit eta beste asko atxilotu zituzten 20ko urriaren 1958an euren ideia erradikalengatik eta «komunismoa» leporatu zieten. Hiru musika tresna hartu zituen, the kim, bai-ke eta barkatu duang, Musika konposatu zuen Lat Yao espetxera. 6 urtez espetxeratu zuten absolbitu aurretik. Etengabe mehatxatuta, 10 hilabete geroago ihes egin zuen 1965ean Isango Sakon Nakhorn-eko sutondo komunista batera, non tiroz hil zuten 5ko maiatzaren 1966ean kanpalekutik janaria erostera jaitsi zenean.

1989ra arte ez ziren bere aztarnak Sakon Nakhornen («hiri unibertsala» esan nahi du) Wat Prasit Sangwon-en ondoan dagoen chedi batean jarri. Hiri horretako Rajabhat Unibertsitatean Jit-en lanekin gela bat apaindu dute. Asko bisitatutako estatua batek ere bere bizitza gogorarazten du. Oroigarriak izaten dira aldian-aldian Caravan taldearen, Karabao eta herriko taldeen abestiekin. Irudian bere heriotzaren 50. urteurrena ageri da Charnwit Kasetsiri historialari ezaguna hizlari dela.

Hau da bere abestirik ospetsuena, thailandiera, fonetika eta itzulpenarekin:

Determinazioaren izar argia

(Thailandiera: แสงดาวแห่งศรัทธา จิตร ภูมิศักดิตร ภูมิศักดิกดิตร

A behin

Informazio gehiago

phrâang phraai sǎeng doeang daaw nói sàkàaw

Izar zuri txiki baten argi distiratsua

irudia
sòng fâak fáa dèen phraaw klai sǎen klai

Zerura begira urrun dirudi.

Informazio gehiago
dang khoom thong sòng ruuang rôeng nai hàthài

Urrezko lanpara batek bihotzean ortzadar distiratsu batek distira egiten duen bezala

Informazio gehiago
mǔuan thong chai sòng nam tchaak hôeang thóek thon

Sufrimenduari garaipena aldarrikatzen duen bandera bezala
Informazio gehiago
phaajóe fáa khruun khòm khóek khraam

Trumoiarekin mehatxuzko euri-ekaitz bat bezala

irudia
duuan láp jaam phaen din mûut mendi

Ilargia itxiz, lurra ilun eta goibel bihurtuz.

Informazio gehiago
daaw sàttaa jang sòng sǎeng bûuen bon

Baina horren gainetik, determinazioaren izarrek distira jarraitzen dute

Informazio gehiago
plóek hǒeachai plóek khon jòe míe waai

Eta herriaren bihotzak animatzen jarraitzen dute.

B hiru aldiz

Informazio gehiago
khǒh jéu jéui thóek jâak

Burla egin pobrezian bizi direnei.

gehiago
khwàak nǎam lam kheen

Iltza itzazu sufrimenduan eta gabezian.

เด่นโดยท้าทาย
khon jang juun dèen desizoztu tháa thaai

Baina jendeak erabakita jarraitzen du bere erresistentzian.

Informazio gehiago
máe phǔun fáa dap duuen láp lá laai

Zeru ilunak ilargia desagertzen badu ere

Informazio gehiago
daw jang phraai sàt thaa jéui fáa din

Izarrek oraindik distira egiten dute, zerua eta lurra burlatuz.

C bi aldiz

Informazio gehiago
daw jang phraai jòe: chon fáa rôeng raang

Izarrek oraindik distira egiten dute eguzkia atera arte.

---

Eskerrik asko Gringori, aurretik Jit-i buruzko artikulu bat idatzi zuena, hemen: www.thailandblog.nl/politics/chit-phumisak/

Hona hemen berari buruzko beste artikulu bat Bangkok Posta: www.bangkokpost.com/print/349828/