Khun Chang Khun Phaen, Thailand se bekendste legende – deel 1

Thailand se bekendste epos handel oor die tragiese liefdesdriehoek tussen Khun Chang, Khun Phaen en die pragtige Wanthong. Die storie dateer waarskynlik terug na die 17de^de eeu en was oorspronklik 'n mondelinge narratief vol drama, tragedie, seks, avontuur en die bonatuurlike.

Met verloop van tyd is dit voortdurend gewysig en uitgebrei, en het 'n gewilde en vermaaklike epos gebly wat deur rondreisende storievertellers en troebadoers vertel is. Dit was by die Siamese hof, in die laat negentiende eeu, dat die storie die eerste keer op skrif opgeteken is. Dit het gelei tot 'n gestandaardiseerde, ontsmette weergawe van hierdie beroemde verhaal. Chris Baker en Pashuk Phongpaichit het hierdie storie vir 'n Engelssprekende gehoor vertaal en verwerk en 'The Tale of Khung Chang, Khun Phaen' gepubliseer.

Hierdie dik Engelse uitgawe is eintlik 'n vereiste leesstof vir almal wat in Thaise literatuur belangstel. Om die Nederlandse leser aan hierdie epos bekend te stel, het ek 'n verkorte weergawe van die verhaal saamgestel. Dink daaraan as 'n soort inleiding tot die storielyn. Uit nood is allerhande tonele en besonderhede weggelaat, ek maak soms vinnige spronge in die storielyn. Ek fokus hoofsaaklik op die verhoudings en dialoë van die hoofkarakters. Om die storie regtig te waardeer, om dit regtig te geniet, beveel ek sterk aan om die boek self te lees. Dit is beskikbaar in 'n uitgebreide uitgawe, vol tekeninge en onder meer voetnote. Dit gee ekstra interpretasie aan die storie en die agtergronde. Diegene wat verkies om net die storie op sigself te lees, is goed daaraan toe met die verkorte 'verkorte' uitgawe van hierdie klassieke.

• The Tale of Khun Chang Khun Phaen: Siam's Great Folk Epic of Love and War, vertaal en geredigeer deur Chris Baker en Pasuk Phongpaichit, Silkworm Books, ISBN: 9786162150524.
• The Tale of Khun Chang Khun Phaen Verkorte weergawe, ISBN: 9786162150845.

Hoofkarakters:

Die kern van die verhaal draai om die volgende karakters:

• Khun Chang (ขุนช้าง, khǒen Cháang): 'n Ryk man, maar lelike en bose persoon.
• Phlai Kaeo (พลายแก้ว, Phlaai Khêw), later Khun Phaen (ขุนแผน, khǒen Phěn): die held maar ook 'n regte vrouejager.
• Phim Philalai (พิมพิลาไลย, Phim Phí-laa-lij), later Wanthong (วันทอง, Wan-thong): die kragtige en pragtige vrou waarvoor albei mans halsoorkop val.

Let wel: 'khun' (ขุน, khǒen) verwys na die laagste rang in die ou Siamese stelsel van amptelike titels. Moet nie verwar word met die bekende 'khun' (คุณ, khoen), wat eenvoudig meneer/mevrou beteken.

Phlai Kaeo in die klooster

Dit is die verhaal van Phlai Kaeo, Khun Chang¹ en die mooi Phim in die koninkryk van Ayuttaya. Chang kom uit 'n ryk familie, maar het die ongeluk om 'n uiters lelike kind te wees. Hy is grootliks kaal van geboorte af en dit is 'n bron van gejuig en afknouery vir die ander kinders in die dorp. Phlai Kaeo en Phim was die enigstes in Suphan wat saam met Chang gespeel het. Soms het hulle gestry, byvoorbeeld toe die drie pa en ma gespeel het en Kaeo sy kêrel Chang bo-op sy kaalkop geslaan het.

’n Paar jaar later het Phlai Kaeo sy pa verloor en moes die dorpie Suphan saam met sy ma verlaat. Die drie se paaie het nie weer gekruis totdat Kaeo vyftien jaar oud geword het nie. Hy het die tempel as 'n beginner binnegegaan, met die hoop om in die voetspore van sy oorlede vader, 'n magtige en geleerde vegter, te volg. Die abt het hom as vakleerling onder sy vlerk geneem en so het beginner Kaeo geleer om magiese mantras en waarsêery uit te voer.

Na maande se verblyf in die tempel, was die Songkran-fees aan die kom. Op die spesiale dag was dit dat Phim, geklee in haar beste dag, 'n offer aan die monnike van die tempel kom bring het. Mompelend op haar knieë sien sy toevallig die beginner Kaeo uit die hoek van haar oog. Van die oomblik dat hul oë ontmoet het, was haar hart aan die brand. Maar sy het geweet dat sy as vrou op geen manier haar gevoelens mag uitdruk nie. Dit sal net tot afkeurende skinderpraatjies en agterbaks lei. Dit was nie net die jong Phim nie, maar ook die beginner Kaeo wat deur intense verliefdheid oorval is.

Phlai Kaeo ontmoet Phim in 'n katoenveld

Vroegoggend, tydens die aalmoese rondte, het die beginner Phim se huis besoek en met Saithong², Phim se aangenome suster, gepraat. "Kom môremiddag na die katoenlande, Phim en ons bediendes sal dan daar wees," het Saithong gesê. Beginner Kaeo het geglimlag en geantwoord: "As die katoenlande 'n sukses is, sal ek jou beloon." Die middag van die vergadering het die nuweling met siviele klere onder sy arm ontsnap. Hy het met Monk Mi gepraat, "Ek gaan nou, laat my toe om my gewoonte af te neem en weer in te gaan wanneer ek terugkom". Monnik Mi het ingestem "Goed, maar bring betelneut en tabak saam wanneer jy terugkom". In 'n groot bui van vreugde het Kaeo na die katoenlande gegaan. Daar het hy Phim alleen agter 'n katoenbos gekry en sy liefde lieflik uitgespreek. Phim het hom egter berispe: “Besoek my ma en vra my hand in die huwelik, as sy instem sal ek jou graag my man maak. Maar die manier waarop jy jou geliefde hier rondjaag, maak my verskrik. Mense sal skinder as hulle ons twee so saam sien. Kom vra my hand op die regte manier. Jy is te haastig, asof jy so honger is dat jy selfs ongekookte rys eet.” Beginner Kaeo kon haar nie bedwing nie en het Phim se klere probeer trek, maar sy het dit styf vasgehou en hom weggestoot, “Jammer dat jy nie luister nie. Om openlik met my liefde te maak in die veld is niks anders as praatjies nie. Jy kan my nie so liefhê nie, volg die regte pad en dan sal ek geen beswaar hê nie. Ek gee nie net my liggaam weg nie. Weet wat gepas is, gaan huis toe Kaeo”. Hy soen haar teer en bewonder haar gesig “Jy is so mooi. Jou vel is pragtig lig en sag. Jou oë blink. Laat ek jou asseblief 'n bietjie geniet my skat. Ek belowe jou dit, vanaand besoek ek jou”.

Saans lê Phim ure lank wakker en sug “O Kaeo, die appel van my oog, het jy my al vergeet? Is jy kwaad vir my en dit is hoekom jy my met rus laat? Dis laat, jy is nie hier nie en my hart voel so leeg.” Terwyl Phim daar lê en peins het sy aan die slaap geraak. Dit was laataand toe Kaeo uiteindelik by Phim se huis aangekom het. Hy het mantras gebruik om die inwoners aan die slaap te sus en die slotte aan die deure los te maak. Hy het ingeklim en reguit na Phim se kamer gegaan. Hy soen haar terwyl sy slaap en sy vingers gly oor haar ferm, ronde borste, "Word wakker my skat." Phim het eers met irritasie gereageer, maar hy het haar omhels en vleiende woorde met haar gepraat. Toe druk hy haar op die kussing en druk sy gesig teen hare. Hy fluister vir haar. Wolke het in die lug saamgedrom, hoog bo, totdat die rand gelaai met reën, die wind geroer het. Toe die eerste reën losbreek was daar geen keer daaraan nie. Phim was halsoorkop verlief en daarom het hulle saam in die bed gelê. Sy omhels hom verlangend. Nie een van hulle was lus om te slaap nie. Met dagbreek het hy haar aangespreek "Ag my liewe Phim, ongelukkig moet ek vertrek, maar vanaand sal ek beslis terug wees".

Khun Chang vra vir Phim se hand

Kom ons praat nou oor Khun Chang. Hy was mal oor Phim. Dag in en dag uit was sy in sy gedagtes. Hy het met sy ma gepraat oor sy verliefdheid, "Liewe ma, Phim smeek my om met haar te trou, ons is lankal verlief op mekaar". Ma het dit nie geglo nie.“Jy is net soos 'n leuenagtige skoolseun. Phim is betowerend soos die maan, jy is soos 'n skilpad in die gras wat na die sterrehemel wens. Dink jy regtig jy kan haar my seun hê? Jy het tonne geld, hoekom gebruik jy dit nie om 'n gawe meisie te kry nie? Phim wil jou nie hê nie. Toe jy kinders was, het hulle jou oor jou kaalkop geterg. Haar taal is ondraaglik, ek kan dit nie uithou nie”. Khun Chang het geantwoord, "Wanneer ons man en vrou is, sal liefde en vrees sien dat sy nie durf waag om so met my te praat nie." Hy het hom voor sy ma se voete neergebuig en haar voet bo-op sy kaalkop geplaas en toe in trane uitgebars. “Wat dink jy met so ’n haarlose kop? Ek sien nie hoe iemand vir jou sou gaan nie. Phim is pragtig soos 'n wonderlike Kinnari³, wat sal die bure sê as sy met 'n lelike vark soos jy gepaar het? Gaan weg met daardie krokodiltrane van jou”.

Prost

Khun Chang het vertrek en Phim se ma besoek. Hy het voor haar voete neergeval en gesê: “Ekskuus mevrou, maar ek is desperaat. Ek is baie ryk en weet nie waar ek dit veilig kan bêre nie, ek word links en regs beroof. Ek soek 'n ekstra paar oë om oor my rykdom te waak. Elke dag dink ek aan Phim. As jy saamstem, sal ek my ouers vra om met jou te praat. Ek sal beeste, ryslande, geld, klere en meer skenk”. Phim en Saithong het heimlik vanuit 'n kamer langsaan geluister. "Hoe durf hy!" Sy maak die venster oop en maak asof sy ’n bediende roep: “Ta-Phon! Waarmee is jy nou besig? Kom hier, jou bose harige kaalkop! Jy steur jou regtig nie aan my wense nie, doen jy?”. Khun Chang het dit gehoor en verneder gevoel. Hy het vinnig uitgekom.

Phim voel moedeloos. Ná hul eerste aand saam het sy dae lank nie van Phlai Kaeo gehoor nie. Sy het vir Saithong gestuur om te gaan kyk. Saithong het in die geheim in die hout Kuti-hut geklim waar die beginner Kaeo gebly het. Kaeo het haar flirterig vertel dat hy na intimiteit smag, maar dat die abt hom al dae lank hard laat studeer en werk het, so hy het geen kans gehad om Phim te besoek nie. Maar hy gaan sy bes doen, regtig!

Phlai Kaeo gaan Saithong se kamer binne

Terug van 'n besoek aan Phim se huis was Khun Chang dae lank ontsteld. Hy kon skaars eet of slaap. Hy het die knoop deurgehak, “Ek is dalk lelik soos die nag, maar met my rykdom sal Phim se ma beslis tot 'n huwelik instem”. Hy het sy mooiste klere aangetrek, hom in goue juweliersware geklee en 'n reeks bediendes na Phim se huis laat volg. Hy het 'n hartlike verwelkoming ontvang, "Wat jou hierheen bring, praat vrylik asof jy by die huis is". “Khun Chang het die oomblik aangegryp en laat weet dat hy Phim sy vrou wil maak. Ma het met 'n breë glimlag geluister en gehou van 'n ryk skoonseun. “Phim, Phim, waar is jy? Kom sê hallo vir ons gas”. Maar Phim wou nie daarvan hoor nie en het weer gemaak asof hy 'n bediende uitskel, “In plaas van 'n hond is jy gebore, gaan hel toe! Wie wil jou nou hê? Kom die hel uit, jou mango wat gelek is! Jy dink net aan jouself”.

Ma was woedend en hardloop agter Phim aan, “Jy met jou vuil mond, jy kan dit nie doen nie!”. Sy het Phim 'n goeie pak slae gegee totdat Phim se rug rooi was van bloed en haar gesig 'n waterval van trane was. Phim het huilend weggehardloop. Sy en Saithong het uit die huis gevlug en na die tempel gegaan. Die beginner Kaeo het weer 'n glimlag op haar gesig gebring, "O Kaeo, jy het al mooi woorde tot dusver gespreek, jy sou my hand vra, maar ek wag nog. En nou het Khun Chang my hand gevra met ma se toestemming. Ek het weerstand gebied, maar sy was genadeloos en het my met 'n stok aangeval. Wat het jy daaroor te sê? Bely of ek skel jou!” Beginner Kaeo het die donker wolke gesien en haar probeer troos. “Daardie verdomde Khun Chang veroorsaak allerhande moeilikheid my skat. My ma wil egter nie hê ek moet my gewoonte afhaal en weggaan nie, ons is arm en het geen beginkapitaal nie. My hart behoort aan jou, maar ek weet nie wat om te doen nie.” Phim het teruggeskiet “Hoekom is jy so stadig? Hoekom kan jy nie geld kry nie? Is jy nie regtig soms lief vir my nie? O my karma! Hoekom is ek ook 'n vrou gebore?! Ek het geval vir jou mooi woorde en nou vrees ek dat jy my soos 'n baksteen sal laat val. Kom vanaand na my huis toe en ek gee vir jou genoeg geld. En dan moet dit klaar wees met daardie mooi woorde van jou. Gaan uit en sien my vanaand, hoor jy my? Geen vertraging meer nie.” Nadat sy dit gesê het, het sy opgestaan ​​en saam met Saithong weggehardloop.

Daardie aand wag Phim vir haar Phlai Kaeo, maar teen middernag was daar geen teken van hom nie. Saithong het uitgegaan om te kyk of hy iewers naby was. Sy het hom gou gekry en haar kleed opgelig sodat hy ongesiens by haar kon inglip. Versteek onder haar klere het hy gemaak of hy per ongeluk aan haar bors raak. Toe sy nie reageer nie, gryp hy dit met sy volle hand. Saithong het hom weggestoot en gesnap, “Haai, hoe durf jy! Dit is 'n bors Phlai Kaeo, wat jy doen is nie skoon nie! Daar is haar kamer. Ek wil nie so gesien word nie.” Met 'n kwaai kyk het Saithong teruggetrek.

Phlai Kaeo het geen sekondes verloor nie en het vinnig Phim se kamer binnegegaan. Hy kon hom skaars inhou en streel haar teer. Hy soen haar links en regs en druk haar intens. Hulle harte klop vurig. Passie het ontstaan, chaos het nader gekom. Op die see het die wind die golwe gedryf en die kus geslaan. Trek dan terug en stort weer op die wal neer. Weer en weer. ’n Skip het die nou kanaal ingevaar. Die lug het geskud, die reën het losgebars. Die skipper het beheer verloor en sy skip het op die kaai ineengestort.

Ná hul liefdesverhouding lê die twee arm aan arm. "Sal ek na jou horoskoop kyk my skat?". "Ek is gebore in die jaar van die rot, hierdie jaar is ek sestien en het pas geblom". “Omtrent twee jaar jonger as ek my Phim. En Saithong? Watter jaar is sy?" Sy is van die jaar van die perd, twee-en-twintig as alles goed gaan. Maar hoekom vra jy? Is jy verlief op haar en wil jy ook met haar trou?” “O Phim, wat sê jy altyd van daardie vreemde goed. Ernstig, moenie my terg nie.” Met daardie woorde het hy haar omhels en gou het sy aan die slaap geraak. Toe hy sien dat Phim vas aan die slaap was, dryf sy gedagtes na Saithong: “Sy is nog nie so oud nie en dit gaan goed met haar. Haar borste is wonderlik ferm. Ek sal ook vir haar gaan kuier, al wil sy nie, sy sal nie waag om te gil nie want sy het my hier ingelaat”. Hy het by Saithong se kamer ingesluip en ’n mantra op haar geblaas terwyl sy vingers oor haar lyf gegly het om haar wakker te maak. Saithong het haar oë oopgemaak en Phlai Kaeo gesien. Haar hart smag na intimiteit. "Jy is 'n goeie man Kaeo, maar dit is baie onvanpas. Binnekort sal Phim ons vang! Gaan hier weg." Phlai Kaeo het nader gekom en met 'n glimlag nog 'n mantra geuiter om haar wellus te wek. “Wees jammer vir Saithong. As jy nie gaaf is nie hang ek myself gou op, wag maar en sien”. “Is jy regtig mal genoeg om jouself dood te maak? Dit is nie maklik om 'n man gebore te word nie!" “Jy is net soos Phim, maar ’n bietjie ouer. Jy het beslis meer ervaring en vaardigheid.” En met daardie woorde het hy haar gesoen en haar lyf teen hom gedruk, "moenie weerstand bied nie". Saithong het teruggepraat, “Jy kan bly maar wees versigtig met my. Ek is bekommerd dat jy die loverboy met my sal speel en, nadat jy met my gehaak het, my net eenkant sal gooi. Maar as jy my regtig liefhet, kan jy met my doen wat jy wil.” Hy kom nader. Reëndruppels het geval. ’n Weerlig het geflits, die donderweer het gerol, die wind het gehuil. Om liefde te maak met Phim was om te vaar soos op 'n kalm meer, maar met Saithong soos om deur 'n magtige storm getref te word. Gou het die skip tot op die bodem gesink⁴.

Phim het haar oë oopgemaak, maar daar was geen spoor van haar Phlai Kaeo nie. “Waar is my liefde heen? Miskien weet Saithong. By Saithong se slaapkamer aangekom, het Phim gehoor hoe die twee met mekaar praat. Toe sy dit nie meer kon verduur nie, slaan sy die deur oop. Saithong het van die bed af opgespring, “Kaeo het my gedwing! Ek kon hom nie keer nie. Ek het nie ’n skop gegee om jou nie in die moeilikheid te bring nie.” Met bytende sarkasme het Phim gepraat “Tsss, dankie dat jy so 'n ongelooflike goeie hart het. Jy is so vriendelik en bedagsaam. So reguit soos 'n hoepel. Jy is wonderlik, regtig. Dit is ons wat verkeerd is...”. Toe draai sy na Phlai Kaeo. “Dink jy dit is 'n goeie idee?! Sy is ouer as jy en versorg my van kleintyd af. Maar jy gee nie om daaroor nie. Jy vat wat jy kan kry. Belaglik. Jy is soos 'n opgewerkte klein apie. Dis goed dat ek nou ingekom het, anders sou jy haar weer aan jou spies gespan het.”

“O Phim, dit is nie wat dit lyk nie. Ek is lief vir jou, maar ek is bekommerd dat jou ma nie sal saamstem as ek soggens jou hand vra nie. Ek is bevrees sy gee jou vir daardie lelike een. As dogter kan jy dit nie weier nie. Jy sal in ellende dompel”. Phim het 'n kis oopgemaak en 'n sak met vyf goue stukke aan hom gegee. "Hier, neem dit van my af, jou vrou." Phlai Kaeo het die geld gevat en in haar oor gefluister: "Ek moet nou gaan, die son kom reeds op, sorg vir jouself, ek sal oor sewe dae terugkom om jou ma vir jou hand in die huwelik te vra". En daarmee het hy deur die venster uitgegaan.

Vervolg…

¹ Phlai Kaeo alias 'dapper olifantmannetjie', Chang alias 'olifant'.

² Saithong, (สายทอง, sǎai-thong) of 'goue draad'. Saithong is 'n aangenome kind en haar verhouding met Phim is iewers tussen stiefsuster en bediende.

³ Kinnari of Kinnaree, (กินรี, kin-ná-rie), mitiese wesens met die bolyf van 'n mens en die onderlyf van 'n voël. Meestal hemels mooi jong vroue.

⁴ Nadat 'n man en 'n vrou 'n bed gedeel het, is hulle as getroud beskou. Met hierdie daad het Saithong 'n vrou en byvrou van Phlai Kaeo geword.