Wiens brood men eet, diens woord men spreekt

Ik moest onmiddellijk aan dit Nederlands spreekwoord denken toen ik mij had voorgenomen een artikel te schrijven over patronage. In het Nederlands betekent het: men vleit en eert degenen van wie men afhankelijk is of voordeel te verwachten heeft. Mijn kennis van het Thai is niet zo goed dat ik weet of er een soortgelijk spreekwoord in het Thai bestaat maar het zou me niet verbazen. Wel zal ik in dit artikel proberen uit te leggen dat er in Thailand een patronage systeem werkt en dat dit meer inhoudt dan alleen het vleien en eren van personen van wie men afhankelijk is.

Voorbeeld 1 (waar gebeurd)

Een rijke Thai, eigenaar van verschillende fabriekjes in diverse branches (landbouw, mode, schoonheidsproducten) rijdt op een dag met zijn spiksplinternieuwe Mercedes-Benz het fabrieksterrein op om de maandelijkse management team vergadering bij te wonen. Tegelijkertijd parkeert ook de (buitenlandse) manager van de fabriek zijn Toyota.

Hij stapt uit, ziet de nieuwe Benz (de rode nummerplaat) en zegt tegen de eigenaar: dat is een mooie nieuwe auto. Vind je hem echt mooi, vraagt de eigenaar. Ja, hij is echt mooi, antwoordt de manager. De Thai eigenaar overhandigt de manager de sleutels van de nieuwe Mercedes en zegt: dan is hij vanaf nu voor jou. Ik koop vanmiddag wel weer een andere.

Voorbeeld 2 (waar gebeurd)

Mijn oud-collega (Thai) werkte al meer dan 30 jaar voor dezelfde Thai eigenaar (van hotels, een ziekenhuis en meerdere servicebedrijven zoals bewaking), in diverse functies: assistant marketing, hoofd Personeelszaken en algemeen directeur. Mijn oud-collega wilde echter heel graag (fulltime) les geven op een universiteit.

Toen deze mogelijkheid zich voordeed smeekte hij de rijke Thai eigenaar hem (ondanks zijn salaris van 150.000 Baht per maand) te laten gaan. Met tegenzin liet de eigenaar hem vertrekken onder de voorwaarde dat hij altijd een beroep op hem mocht doen als hij hem in personeelsaangelegenheden, zijn specialisme, nodig had.

Daarvoor benoemde de Thai mijn oud-collega in de raad van commissarissen van zijn bedrijven en continueerde zijn maandelijkse betaling (nu geen salaris maar een vorm van vergoeding voor beschikbaarheid) zonder dat mijn collega daar om had gevraagd. Telkens als de eigenaar belde, spoedde mijn collega zich naar zijn auto en vervolgens naar zijn oude werkplek. Hij kon geen nee zeggen.

Voorbeeld 3 (waar gebeurd)

De broer van mijn ex-vriendin is een van die Thai mannen, die – na hun afstuderen op de universiteit – een geslaagd zakenman is geworden. Afkomstig van een gewone familie in het zuiden van Thailand heeft hij zichzelf opgewerkt en heeft nu een bedrijf met 30 medewerkers en verdient heel veel geld.

Toen mijn ex-vriendin (voordat zij mij kende) haar oog had laten vallen op een nieuw huis, vroeg zij haar broer mee te gaan met de bezichtiging en de onderhandelingen met de eigenaar. Het was een prachtig huis en mijn ex was op slag verliefd op het huis. De prijs (ongeveer 2 miljoen baht) was echter ruim boven haar budget. Toen haar broer haar vroeg of ze het huis echt wilde hebben en zij daarop ja antwoordde, pakte hij zijn chequeboek uit de auto, schreef een cheque uit en gaf die aan mijn ex. Zij las het bedrag van 1 miljoen baht. De rest moet je zelf betalen, zei hij.

Later, toen ik hem leerde kennen, kwam ik er achter dat hij al enige jaren een vriendin had (naast zijn vrouw) en dat hij met haar vele weekenden doorbracht (tegen zijn vrouw zei hij dan dat hij op zakenreis was). Ik besprak dit met mijn ex en gaf haar mijn mening. Ik vertelde dat ik dat niet zo netjes van haar broer vond.

Zij wist ook al jaren van zijn avontuur met een andere vrouw en had haar schoonzus ‘natuurlijk’ nooit iets verteld. Zij wilde echter ook niet van enige kritiek op haar broer weten. Hij was een goede man (hij had haar, en niet zijn vrouw, de 5 jaar oude Toyota Corolla geschonken toen hij een nieuwe auto kocht) en zijn vrouw zorgde niet goed voor hem, was altijd kwaad en zocht altijd ruzie. Daarom had hij een andere vrouw.

De essentie van patronage is de psychologische invloed op een ander persoon

Ik heb deze voorbeelden gekozen omdat zij levensecht zijn, echt gebeuren in het dagelijks leven in Thailand en omdat zij – mijns inziens – goed de essentie aangeven van wat patronage is. Voor mij is het belangrijkste element niet het respect voor een maatschappelijk meer invloedrijke persoon maar de psychologische invloed die iemand met meer macht en geld kan uitoefenen op een andere persoon: een eigenaar op zijn medewerkers, een manager op zijn stafleden, een rijk familielid op de andere familieleden, (groot)ouders op kinderen.

Dit gebeurt door structureel (bijvoorbeeld maandelijks) of incidenteel beloningen te geven aan ‘ondergeschikten’ die in geen verhouding staan tot de prestaties die de ontvanger van de beloning levert of heeft geleverd. Men maakt de ondergeschikte niet zozeer financieel afhankelijk maar psychologisch. Ik zou dit geen corruptie willen noemen maar eerder ‘psychologische slavernij’. De ontvanger van de beloning voelt zich niet meer volledig vrij om naar de gever ‘zonder last of ruggespraak’ te reageren.

• De manager met de gratis nieuwe Mercedes is terughoudend in zijn kritiek op de eigenaar als deze met nieuwe (wellicht onhaalbare) ideeën komt.
• Mijn collega liet zijn eigenlijke werk onmiddellijk in de steek als de man waarvoor hij al 30 jaar in het verleden werkte belde dat hij NU moest komen.
• Mijn ex vertelde haar broer nooit dat zij overspel van mij niet zou tolereren en dus ook niet van hem.

20 procent van de Thaise families bezit 70 procent van alle eigendommen

Een van de externe omstandigheden die de werking van dit patronagesysteem begunstigt, is het feit dat de macht EN het geld in de Thai samenleving geconcentreerd zijn bij een beperkt aantal families, of beter netwerken (zie mijn vorige artikel). Dat is, denk ik, minder het geval in Westerse samenlevingen. In Thailand bezitten 20 procent van de families 70 procent van alle eigendommen in dit land (geld, grond, gebouwen, bedrijven, aandelen).

En: deze ongelijkheid is door de groeiende (economische) welvaart in de laatste drie decennia niet afgenomen maar juist toegenomen. Lees de artikelen over de inkomensongelijkheid in Thailand en bekijk de statistieken op het internet. De rijken in Thailand worden veel rijker, de armen worden een beetje rijker, maar het gat tussen deze twee wordt groter. Daar helpt de verhoging van het minimumloon niet echt tegen.