Patronage: Fnuikender¹ dan corruptie
In het verleden heb ik al eens proberen uit te leggen dat en hoe het patronagesysteem in Thailand werkt en dat dat meer inhoudt dan alleen het vleien en eren van personen van wie men afhankelijk is. Persoonlijk denk ik dat patronage fnuikender is in Thailand dan corruptie. Niet in de laatste plaats omdat buitenlanders vaak zaken als (mogelijke, waarschijnlijke) corruptie (en dus als illegaal) betitelen die dat wellicht of zelfs waarschijnlijk niet zijn. In veel gevallen gaat het om vormen van patronage.
En de crux van het verhaal is dat patronage niet strafbaar is bij wet maar wel onethisch of immoreel, afhankelijk natuurlijk van je eigen waarden- en normenpatroon. En aangezien het Westerse (Nederlandse, Belgische) patroon nogal eens afwijkt van wat men in Azie (Thailand) ‘normaal’ vindt, hebben Westerlingen al gauw hun negatieve oordeel klaar. In deze posting zal ik proberen uit te leggen waarom ik patronage een groter probleem vind voor Thailand dan corruptie.
Wat is corruptie?
Met medeweten/toestemming/medewerking van partij A doet partij B (uit vrije wil) dingen die ontoelaatbaar of illegaal zijn. Partij A en Partij B beide zijn de bevoordeelde partijen (in geld, roerende of onroerende goederen) en de benadeelde partij is een derde partij (of het rechtssysteem of de samenleving, de overheid als geheel). Een voorbeeld uit het Thaise leven van alledag kan dit verduidelijken:
Een aannemer die opdracht heeft om een startbaan op het internationale vliegveld van Bangkok aan te leggen huurt een onderaannemer in die het zand levert. Dit bedrijf overlegt met de aannemer. Beide besluiten zand van een inferieure kwaliteit (goedkoper ook dan in de offerte) onder de nieuwe startbaan te leggen, en ook een 10 centimeter minder dikke laag. De eigenaar van het vliegveld betaalt de prijs van de betere kwaliteit en de kwantiteit van het zand, conform de kwalificaties van de offerte en de rekening. Het prijsverschil tussen de inferieure en de betere kwaliteit zand wordt 50-50 verdeeld over de aannemer en de zandleverancier. Er zijn geruchten dat enkele topfunctionarissen binnen het bedrijf dat eigenaar is van het vliegveld van deze deal weten, de onjuiste factuur voor akkoord tekenen en door de aannemer ‘betaald’ krijgen voor deze onoorbare handelingen. De onderaannemer weet niets van deze deal. Na 5 jaar vallen er plotseling gaten in de runway van het vliegveld. De aannemer is inmiddels failliet gegaan en onvindbaar. De onderaannemer wordt – na onderzoek waaruit blijkt dat de laag 10 centimeter dunner is en van een lagere kwaliteit – aansprakelijk gesteld.
Wat is patronage?
Partij A verleent partij B gunsten (in geld, goederen of diensten) die – maatschappelijk en moreel gezien – in geen verhouding staan tot hetgeen partij B daarvoor nu of in de toekomst moet doen. Soms hoeft partij B helemaal niks te doen en kan afwachten of partij A hem/haar ooit benadert met een verzoek om wat terug te doen, zonder dit soms expliciet te vermelden. Wanneer de gunsten ‘normaal’ zijn, noemt de Thai dat ‘sin nam jai’. Maar ja: de meningen (kunnen) verschillen over wat ‘normaal’ is. Een voorbeeld uit het Thaise leven van alledag kan dit verduidelijken:
Mijn oud-collega (Thai) werkte al meer dan 30 jaar voor dezelfde Thaise eigenaar (van hotels, een ziekenhuis en meerdere servicebedrijven zoals bewaking), in diverse functies: marketing assistent, hoofd Personeelszaken en algemeen directeur. Mijn oud-collega wilde echter heel graag (fulltime) les geven op een universiteit. Toen deze mogelijkheid zich voordeed, smeekte hij de rijke Thai eigenaar hem (zijn salaris was op dat moment 150.000 Baht per maand en bij de universiteit ging hij zeker minder verdienen) te laten gaan. Met tegenzin liet de eigenaar hem vertrekken onder de voorwaarde dat hij altijd een beroep op hem mocht doen als hij hem in personeelsaangelegenheden, zijn specialisme, nodig had. Daarvoor benoemde hij mijn oud-collega in de raad van commissarissen van zijn bedrijven en continueerde zijn maandelijkse betaling (nu geen salaris maar een vorm van ‘vergoeding voor beschikbaarheid’) zonder dat mijn collega daarom had gevraagd. Telkens als de eigenaar hem op de universiteit belde, spoedde mijn collega zich naar zijn oude werkplek. Hij kon geen nee zeggen.
Psychische slavernij
Deze voorbeelden illustreren de essentie aan van wat corruptie is en wat patronage is. Voor mij is het belangrijkste element van patronage niet het respect voor een maatschappelijk meer invloedrijke persoon maar de psychologische invloed die iemand met meer macht en geld kan uitoefenen op een andere persoon: een eigenaar van een bedrijf op zijn medewerkers, een manager op zijn stafleden, een rijk familielid op de andere familieleden, (groot)ouders op kinderen. Dit gebeurt door structureel (bijv. maandelijks) of incidenteel beloningen te geven aan ‘ondergeschikten’ die in geen verhouding staan tot de prestaties die de ontvanger van de beloning levert of heeft geleverd. Men maakt de ondergeschikte niet zozeer financieel afhankelijk maar psychisch. Dit is geen corruptie want van de ondergeschikte worden geen strafbare handelingen verwacht; er wordt niet samengespannen tegen een andere partij. Ik zou dit ‘psychische slavernij’ willen noemen. De ontvanger van de beloning voelt zich niet meer volledig vrij om naar de gever ‘zonder last of ruggespraak’ te reageren.
Ik zie dit ook bij sommige van mijn studenten en afgestudeerden waarmee ik via sociale netwerken nog contact heb. Gedurende hun studie worden zij in de watten gelegd door hun ouders. Ze krijgen alles wat ze willen en vragen: van mobiele telefoons tot een auto. Als ze afgestudeerd zijn, werken zij niet zelden in het familiebedrijf dat weinig van doen heeft met de toeristische industrie waarvoor zij geleerd hebben. Sommigen zouden graag ergens anders werken maar durven dat niet tegen hun ouders te zeggen. Dat klinkt zo ‘ondankbaar’. Ik weet van enkelen dat zij ook geen salaris krijgen. Ook niet nodig want de ouders betalen alles: auto, huis en inrichting, verzekeringen, vakanties, zakgeld, de bruiloft, de sin-sod en jaren later ook de school van de kleinkinderen. Tot het moment dat zij het familiebedrijf kunnen overnemen en de ouders met pensioen gaan. En wellicht (hopelijk niet) gaan zij dan op dezelfde manier om met hun eigen kinderen.
Ongewoon rijk
Leveren corruptie en patronage nu eigenlijk wel evenveel geld op? Dat is niet zo’n eenvoudige vraag. Corruptie is over het algemeen gericht op het verkrijgen van geld of andere voordelen op de korte(re) termijn. En zoals ik al geschreven heb: corruptie is strafbaar. Patronage is juist gericht op voordelen, in de zin van psychologische macht over anderen, eigenlijk met name op de langere termijn. En de meeste vormen van patronage zijn niet strafbaar volgens de wet maar moreel laakbaar.
Vele expats denken/vinden dat in Thailand hogere ambtenaren en officieren in leger en politie (door-en-door) corrupt zijn en daardoor zo onwaarschijnlijk rijk zijn. Ik zet daar grote vraagtekens bij. Er zijn immers andere methoden om rijk te zijn of te worden zonder strafbare feiten te plegen. Laat ik er drie kort beschrijven waarvan ik weet dat ze in de praktijk voorkomen.
- Geld lenen (in cash) van een ‘vriend’ zonder getekend contract, ‘niet wetend’ wat die vriend voor zaken doet en naar believen wel of niet aflossen. Het meest recente geval is de lening van oud-politiecommissaris Somyot die 300 miljoen Baht heeft geleend van een vriend van hem die met zijn vrouw eigenaar is van massagehuis Victoria Secret. Somyot zegt dat hij het geld heeft geleend vanwege een tegenvaller bij een aandelen-transactie, de lening inmiddels heeft terugbetaald (waarschijnlijk alles in cash geld, dus oncontroleerbaar) en dat hij niet precies weet in wat voor zaken zijn vriend zit. Een strafbaar feit van Somyot? Nee. Mag hij geld lenen van een vriend? Hele volksstammen Thais doen dat elke dag. Moet hij vragen hoe zijn vriend aan zoveel geld komt? Nee. Dus: wat niet weet, wat niet deert.
- Roerend of onroerend goed kopen (naast huizen gaat het vooral om zaken waarvan de marktwaarde niet altijd even duidelijk is omdat het ‘collector’s items’ zijn zoals amuletten, kunstvoorwerpen, oldtimers; het is wat de gek ervoor geeft) ver onder de marktprijs van een ‘vriend’ en deze goederen vrijwel direct doorverkopen (of terug-verkopen aan de vriend) tegen (meer dan) marktwaarde. Onroerend goed verkopen onder de marktprijs gebeurt hier in alle rangen en standen. Huizen en grond worden aan kinderen verkocht, soms zelfs op jonge leeftijd. Wellicht als onderpand voor de kinderen als de nood aan de man komt. Maar in hogere kringen worden deze onroerende goederen dan doorverkocht (of terugverkocht) tegen marktwaarde of meer dan marktwaarde. Ik koop een huis van een ‘vriend’ voor 100.000 Baht en verkoop dat huis een maand later terug aan hem voor 1 miljoen Baht; en ben 900.000 baht rijker. Of ik daarvoor in de toekomst wat moet doen (zijn zoon laten slagen voor zijn BBA die nu op de middelbare school zit bv.) zegt hij niet en vraagt hij ook niet. Strafbaar? Nee. Laakbaar? Onduidelijk. Maar ik kan aan mijn water voelen dat er iets niet in de haak is. Het is niet pure vriendschap.
- Meerderheids-aandeelhouder worden van een onderneming van een buitenlandse firma, die niet beursgenoteerd is. Zoals iedereen wel weet kun je – uitzonderingen daargelaten als je een heleboel geld investeert – als buitenlander geen eigen bedrijf starten. Je mag maximaal 49% van de aandelen bezitten en Thais bezitten dan minimaal 51% van de aandelen. Wat is er aantrekkelijker dan een meerderheids-aandeelhouder die vanwege zijn huidige of vorige functie invloedrijk is in dit land? Dat kan toch alleen maar gemakkelijker zijn als je voor jezelf een visum en werkvergunning nodig hebt, voor je familieleden en mogelijk andere buitenlandse werknemers? De Thai aandeelhouder hoeft alleen zijn dividend elk jaar te incasseren en verder niks te doen. Actieve politici zijn niet zo interssant omdat die openbaar moeten maken hoeveel aandelen zij bezitten. Maar…die hebben ook broers, zussen, neven en nichten en vrienden buiten de politiek. Daar is wel een mouw aan te passen. Zijn deze ‘constructies’ illegaal? Helemaal niet.
Er is wellicht nog een verschil tussen corruptie en patronage dat belangrijk is. Het lijkt er op dat corruptie vooral een (illegal) activiteit is van partijen in de bovenwereld onderling. Patronage zet de deur wagenwijd open voor een infiltratie van de onderwereld in de bovenwereld. Er zijn geruchten dat mensen in de bovenwereld hun ongewone rijkdom hebben gefinancierd en financieren via mensen in de onderwereld (zie het voorbeeld van Somyot die de schijn tegen heeft). Terugbetalen van die ‘leningen’ is niet nodig, wel af en toe en op het juiste moment een oogje dichtknijpen.
¹Fnuikend betekent volgens het woordenboek: 1) Catastrofaal 2) Fataal 3) Funest 4) Noodlottig 5) Rampzalig 6) Verderfelijk 7) Vernietigend
Beste Chris,
Corruptie is per definitie illegaal, en bijna altijd slecht voor de maatschappij.
Maar ik denk dat patronage toch een veel breder gebied bestrijkt dan jij aangeeft. Patronage kan slecht en goed zijn. De slechte soort beschrijf je goed, maar er is toch ook patronage in de wereld van sport, wetenschap, kunst en muziek waar niet altijd een tegenprestatie van de client wordt gevraagd of geëist? Of patronage van achtergestelde groepen? Of iemand die een arme maar veelbelovende student helpt? De tegenprestatie van de client kan toch redelijk en binnen alle legale en morele grenzen vallen? Komt deze ‘goede patronage’ ook niet veel voor, ook in Thailand?
Ik zou het begrip patronage graag willen reserveren voor die handelingen en cadeautjes die boven-proportioneel zijn en dus eigenlijk vragen zouden moeten oproepen bij de ontvanger.
Andere vormen vallen wat mij betreft eerder onder de termen liefdadigheid of – als het meer structureel is (zoals het betalen van de kosten voor middelbare school en/of universiteit door een derde) – onder maecenaat. (zoals bv in vroeger tijden arme schilders in het zuiden van Frankrijk, in Domburg of in Bergen aan Zee in leven werden gehouden door de rijke bourgeosie die van hen een schilderij kochten, dat soms later veel geld waard bleek te zijn) Het gaat hier wellicht om grote bedragen maar niet om grote bedragen in 1 keer, maar bv. per semester.
Had Somyot die miljoenen niet op moet geven aan de belastingdienst? Als hij dat niet gedaan heeft is hij een fraudeur en dus strafbaar. Bij een huis aankopen en verkopen moet de belastingdienst toch ook worden ingelicht? En wat zegt het Thaise wetboek over het aannemen van geld of goederen waarvan de ontvanger/koper kan aanvoelen dat er iets niet klopt (een luxe auto kopen voor een schijntje of gratis, of juist voor veel meer dan wat gangbaar is)? Het zou met niet verbazen als dit niet (goed) wettelijk geregeld is want de mensen hoog in de boom hebben hier natuurlijk veel baat bij. Betere wetgeving en meer transparantie zijn hier de oplossing.
Wat betreft patronage ben ik het met Tino eens, als e eventuele wedergunst(en) voor beide betrokken redelijk zijn dan is het niet verkeerd. Maar als iemand daadwerkelijk tegen de muur wordt gezet en zoals jij stelt Chris men niet meer zonder last of ruggespraak kan opereren dan is het inderdaad laakbaar.
Als ik geld leen van een vriend, moet ik dat dan opgeven aan de belasting? In Nederland ook niet, dacht ik.
Als je in Thailand een huis koopt,of verkoopt hoeft de belasting niet te worden ingelicht. Er wordt geen enkele belasting geheven. De betaalde rente kun je ook niet aftrekken van de inkomstenbelasting.
Als je puissant rijk bent, mag je toch ook veel geld cadeau doen aan iemand? Het is toch JOUW geld tot dan toe? Geruchten fgana dat menige sexy Thai gig huizen en auto’s overhouden aan hun relaties.
Chris klopt het wel wat je beweerd?
Loop je geen kans dat de belastingdienst je niet kan vragen waar het geld vandaan komt als je eruit wordt gelicht wat dan?
Er werd op deze site ook over bitcorns het nodige beweerd maar er wordt op het belasting formulier naar gevraagd wat dan als je de pech heb dat je er dan naar gevraagd wordt ?
Naar mijn mening wordt er ook in Thailand belasting geregeld. Toeval wil dat ik toevallig weet dat van een drietal zusters waarvan 1 geestelijk niet in orde, voor haar levensonderhoud uit gekocht werd, de nodige regels aan de verkoop hing. Als een hoeveelheid belasting werd geheven en als binnen 5 jaar word verkocht er alsnog een extra naslag zou volgen.
Eruit gelicht? Waaruit? Ik werk hier nu tien jaar en aan het eind van het belastingjaar krijg ik alleen wat teug omdat ik getrouwd ben. Als ik kinderen zou hebben met mijn Thaise vrouw een beetje meer.Belastingformileren zoals in Nederland zijn hier onbekend. Je krijgt niets terug van leningen op huizen, auto’s enz.
En als ik al mijn geld in cash houdt, is er geen haan die ernaar kraait.
Een hypotheek op onroerend goed is niet aftrekbaar. De verschuldigde rente daarentegen weer wel.
Chris waar het het uitgelicht word gezegd mag het duidelijk zijn dat het over Nederland gaat!!
Het is mij wel een keer gebeurd dat ik zo’n steekproef had en bij een mij bekende die op een belastingkantoor werkte mij vertelde dat er toender tijd jaarlijks een percentage steekproeven waren, maar het overgrote deel zal het niet weten. Het toeval wilde toen dat een collega er ook over klaagde dat hem nadere gegevens gevraagd werd en ik hem vertelde dat hij gewoon een steekproef had.
Waarbij gezegd dat de meeste Nederlanders er in hun leven die nooit krijgen maar er wel degelijk kan.
Dat er geen haan naar kraait mag ook duidelijk zijn , maar als je eerlijk aan de regels houd word er daar ook naar gevraagd dus zet erbij dat je wat sjoemelt dan is het voor een ieder duidelijk.
Hoe kom je daar nu bij Chris.
Bij de aankoop / verkoop van onroerend goed wordt is wel degelijk belasting verschuldigd. Dit betaal je samen met andere transactiekosten aan de land department.
Bij een private lening hoor je formeel rente te rekenen. Het is vaak niet eens toegestaan, omdat je als prive persoon geen erkende financiele instelling bent.
Geld geven, of iets anders met hoge waarde, is in Thailand niet belastbaar.
Echter, zowel bij geleend als gegeven geld, zal een politicus dat moeten opgeven. Het eerste is dan in feite een schuld en het tweede een asset.
Wat het Thaise patronage betreft, dat ligt aanmerkelijk dieper en complexer in de samenleving dan je in je verhaal aangeeft. Het พระบรมราชูปถัมภ์ (Phraboromrajoepatham) is de basis van de thaise samenleving, waarin een ieder zijn plaats weet.