Corrupt is niet overal even corrupt

Of corruptie goed of fout is, is geen punt van discussie. Maar wat is corruptie eigenlijk? Verschillen Thais en westerlingen in hun opvatting over wat corruptie is? Jazeker. En daarom is het goed deze verschillen eens te beschrijven.

Begrippen

Laat me proberen verschillende begrippen, zoals corruptie, omkoperij, bedrog en chantage te definiëren vanuit Westers (Nederlands, Belgisch) perspectief en toe te lichten met een voorbeeld.

Patronage: partij A verleent partij B gunsten die – maatschappelijk en moreel gezien – in geen verhouding staan tot hetgeen partij B daarvoor moet doen; soms  hoeft partij B helemaal niks te doen. Wanneer de gunsten ‘normaal’ zijn,  noemt de Thai dat ‘sin nam jai’. Maar ja: de meningen (kunnen) verschillen over wat ‘normaal’ is;

Omkoperij: partij A laat partij B iets doen dat ontoelaatbaar of illegaal is (hetgeen beide partijen weten) en betaalt daarvoor (direct of indirect) op de een of andere manier. Hieronder valt het ‘kopen’ van stemmen van Thais met het oog op verkiezingen. Dat kan op een directe manier (het geven van geld aan een persoon) met het uitdrukkelijke verzoek om op een bepaalde partij te stemmen. Het kan ook op een indirecte manier zoals bijvoorbeeld het betalen van de benzine voor de  brommer (of het betalen van het bier of telefoonkaarten, en vele andere creatieve manieren) gedurende enkele weken voor de verkiezingen en het stoppen met betalingen een paar dagen voor de verkiezingsdag. Omdat er vele arme Thai zijn, is het vrij eenvoudig om voor (relatief weinig) geld een arme Thai om te kopen;

Bedrog: partij A betaalt partij B om iets te doen (of na te laten) maar partij B doet iets anders dan waarvoor betaald is en meldt dat uitdrukkelijk NIET aan partij A. Voorbeeld: een aannemer die opdracht heeft om een startbaan op vliegveld Suvarnabhumi aan te leggen huurt een onderaannemer in die het zand levert. Dit bedrijf levert zand van een inferieure kwaliteit (maar berekent de prijs van een betere kwaliteit) en zegt niets tegen de aannemer;

Chantage: partij A laat partij B iets doen wat partij B zelf niet wil doen. Partij B voelt zich echter min of meer gedwongen (door directe of indirecte bedreigingen). Een voorbeeld: de zoon van een rijke Thaise familie veroorzaakt een verkeersongeluk met dodelijke afloop. De oorzaken van het ongeval zijn: te hard rijden en de invloed van alcohol en/of drugs. De vader van de jongen, een vriend van de minister van justitie (verantwoordelijk voor de politie), belt met de betrokken politie-officier met het verzoek de uitkomsten van het alcohol- en drugsonderzoek te veranderen, te verliezen of zo veel mogelijk in twijfel te trekken. Die officier vreest voor zijn baantje en pensioen en doet – tegen zijn zin – wat hem gevraagd wordt, maar zegt niks;

Corruptie; met medeweten/toestemming/medewerking van partij A doet partij B (uit vrije wil) dingen die ontoelaatbaar of illegaal zijn. Partij A en Partij B beide zijn de bevoordeelde partijen en de benadeelde partij is een derde partij (of het rechtssysteem of de samenleving, de overheid als geheel).

Terug naar het voorbeeld van de startbaan op Suvarnabhumi airport. Een aannemer die opdracht heeft om een startbaan op het vliegveld aan te leggen huurt een onderaannemer in die het zand levert. Dit bedrijf overlegt met de aannemer. Beide besluiten zand van een inferieure kwaliteit onder de nieuwe startbaan te leggen. De eigenaar van het vliegveld betaalt de prijs van een betere kwaliteit zand, conform de factuur. Het prijsverschil tussen de inferieure en de betere kwaliteit zand wordt 50-50 verdeeld over de aannemer en de zandleverancier. Er zijn geruchten dat enkele topfunctionarissen binnen het bedrijf dat eigenaar is van het vliegveld van deze deal weten, de onjuiste factuur tekenen en betalen en daarvoor ‘betaald’ krijgen.

In tegenstelling tot patronage, omkoperij, chantage en bedrog zijn voor corruptie niet twee maar DRIE partijen nodig. De eerste partij die iets wil bewerkstelligen en daarvoor geld, goederen of diensten geeft c.q. betaalt; een tweede partij die willens en wetens en UIT VRIJE WIL op basis van deze schenkingen en/of betalingen (aandelen, goud, dure horloges, huizen, appartementen, grond, auto’s, snoepreisjes enz) dingen doet of nalaat die maatschappelijk of wettelijk (niet) horen. Een derde partij die – naar later wel of niet blijkt – uiteindelijk de benadeelde partij is. Corruptie is – in mijn ogen – het samenspannen van twee partijen om daarmee BEIDEN voordeel te behalen ten koste van een DERDE partij.

De Thais denken anders

In 1994 deden Phongpaisit en Piriyarangsan onderzoek naar corruptie in Thailand. Zij concentreerden zich op betalingen aan overheidsdienaren. De Thais maken een onderscheid tussen betalingen van niet zo ernstig tot ernstige vergrijpen:

• Niet zo erg – sin nam jai – blijk van goede wil
• Erger – Kha nam ron nam cha – ‘Tea money’
• Erger – Praphuet mi chob – onbehoorlijk gedrag
• Erger – Sin bon, rit thai – bedrog, chantage, afpersing
• Erger – Thu jarit to nathi – oneerlijkheid in je functie
• Meest erg  – kan korrapchan – corruptie

De onderzoekers legden de Thais ook een aantal situaties voor ter beoordeling. Hoe ernstig was het vergrijp? Uit de resultaten blijkt dat de meningen van de Thais over de ernst van het vergrijp verschillen. Slechts 15% vindt contante betalingen van bekeuringen aan de politie-agent corruptie. Het gebruik van een auto en benzine van de baas voor privé-gebruik wordt echter door 59 % als corruptie betiteld. Het recente geval van de politie-officier, die adviseur is van een extern bedijf, kwalificeert 61 % als onbehoorlijk gedrag terwijl 28% dit de gewoonste zaak van de wereld vindt.

Het is duidelijk dat er voor Thais rek zit in de kwalificatie van de ernst van het vergrijp. Dat maakt ook de bestrijding van vergrijpen en de inschatting van de kans dat je voor vergrijpen veroordeeld wordt niet gemakkelijk en wellicht ook beïnvloedbaar door externe partijen (geld, macht en aanzien van de verdachte c.q. zijn familie en netwerken) en omstandigheden. Er lijkt ook sprake van een glijdende schaal, vooral aan het begin van de schaal. Waar houdt de ‘sin nam jai’ op en verandert het in onbehoorlijk gedrag?

Ik kan (met mijn salaris) zonder problemen een kerstpakket (van 1500 Baht) aan de eigenaar van mijn condo geven. Maar kan een multimiljonair dan een nieuwe auto (van 3 miljoen Baht) cadeau geven aan de zoon van een bevriende rechter of politicus, als hij afstudeert? Gaat het om de absolute waarde van de gift, de waarde in relatie tot het vermogen van de gever of om de (bij)bedoeling, voor de korte termijn of als investering voor mogelijke hulp in de toekomst?

De transparante toekomst

In mijn eigen netwerk zitten nogal wat hoge overheidsdienaren en (ex-)politici. Wat ik daar merk is dat men benauwd is (geworden) om dingen te doen die als corruptie worden bestempeld. In de Thaise opvatting is het dan oppassen geblazen want het is niet altijd even duidelijk wat corruptie is. Voor hen gaat het dan vooral om gedrag dat – onomstotelijk – illegaal is. Dit heeft zeker te maken met het feit dat de huidige regering daar meer alert op is en voorbeelden wil stellen. (Het echt oplossen van corruptie is wat anders, naar mijn mening). Over andere, volgens Westerse normen corrupte of onethische handelingen, is men laconieker. Zoals de politie-officier laatst ook antwoordde op vragen van de pers over zijn adviseurssschap bij een bierbrouwer: “ik doe toch niks illegaals?”

Voor mijzelf is duidelijk dat (veel) strenger straffen van corrupte en onethische handelingen niet voldoende zijn om het kwaad volledig te bestrijden. Men moet de omstandigheden creëren waarin dergelijk gedrag minder (of niet meer) plaatsvindt, bijvoorbeeld door een verhoging van salarissen van overheidspersoneel EN gedragscodes in te voeren, die ook duidelijk te communiceren en te controleren.

Op mijn universiteit is een gedragscode voor docenten maar die is nog nooit aan mij uitgereikt met een toelichting, laat staan dat ik getekend heb me daaraan te houden op straffe van ontslag. Daarnaast kan geen enkele vorm van ‘corrupt’ handelen tegen daglicht. Transparantie van handelingen, openbare aanbesteding van overheidsprojecten (van enige omvang) is een eerste vereiste om zaken aan het licht te brengen en waar nodig een discussie te voeren over wat wel en niet kan. Door allerlei technieken (zoals cams en internet) en activiteiten (de diverse leaks en klokkenluiders) is de transparantie vele malen groter dan 10 of 20 jaar geleden. Hoge (en lagere) overheidsdienaren en politici zijn zich nog weinig van bewust van de gevolgen van deze transparantie, die – naar mijn mening – alleen maar zal toenemen.

Bron:

• Pasuk Phongpaichit en Sungsidh Piriyarangsan.
• Corruption and Democracy in Thailand.
• Chiang Mai (Silkworm Books), 1994