Mijn eerste Isaanse overlijdens ritueel
Ik woon al een tijdje in de Isaan, in een klein dorpje niet ver van Ubon. In een eerder bericht schreef ik over de inwijdingsrituelen van de nieuwe woning hier en de bejaarde dames die daarbij betrokken waren.
Een van die dames overleed deze week op de sterke leeftijd van 88 jaar. Ze was de moeder van de man van een zus van Nui, dus familie. Ik vraag Nui: hoe gaat dat?
Blijkt dat eerst de straat gedurende een week wordt afgezet en een partytent geplaatst met ruimte voor honderd plaatsen en klaptafels. Dan gaan familie en vrienden koken, de hele week, bij toerbeurt. Van heinde en verre komen mensen hier op af, als op het signaal van een tamtam: familie, vrienden en onbekenden. Ook de gokkers weten de plek te vinden, de familie heeft de wijkagent wat toegestopt opdat het gokken ongestoord kan voortgaan.
De eterij begint om 5 uur in de middag tot de monniken komen, zo rond 6 uur. De gokkers nemen dan een break, want de monniken stellen het gokken niet op prijs, hoewel ze donders goed ervan weten.
Zij mediteren een uur, terwijl de menigte gewoon doortwittert, facebookt en de ouderen wat gossipen. Nu en dan onderbroken om even de handen in een wai te drukken en een kort gebed uit te spreken. Na afloop van het gebed verdwijnen de monniken en wordt er gedronken en de gokkers nemen hun plaats op de mat weer in.
Dan wordt het voor mij wat lastig, want een dorpsgenoot die nogal inneemt, blijkt ook bij de immigratiedienst te werken. Omdat ik de enige farang ben, zoekt hij me steeds op om zo zijn ‘kennis’ van de Engelse taal tegenover de anderen te demonstreren. Het wordt echt vervelend zo’n dronken lor die steeds tegen je aan schurkt (ook letterlijk).
Aan de andere kant kan ik hem niet te veel schofferen want over negentig dagen sta ik weer voor het loket. Dus het wordt een week op eieren lopen. Ik druk me daarom zoveel als fatsoenshalve mogelijk is van deze bijeenkomsten.
Aan het einde van de week zal het stoffelijk overschot naar de tempel worden gebracht. Vroeg in de ochtend wordt de zoon van Nui kaal geschoren en in een oranje sarong gewikkeld, want hij zal bij de kist een rol vervullen. Wij gaan eerst weer naar de partytent, het centrale punt waar ook mijn vriend van de immigratiedienst aanwezig is, duidelijk al in kennelijke staat. Na de lunch vertrekt de stoet, deels te voet, naar de tempel, naar schatting driehonderd personen in totaal. Nui vertelt dat het slechts een kleine bijeenkomst is.
In de tempel
Het tempelterrein is ruim, centraal staat de oven. De deur staat uitnodigend open en een soort tafel ervoor. Het terrein heeft verder twee grote overdekte ruimten en de rest is goed beschaduwd. In de overdekte ruimten nemen de meer officiële gasten plaats. Ook de immigratie officer zie ik tot mijn stomme verbazing daar plaatsnemen, nog steeds niet sober.
Wij zoeken een plaatsje in de schaduw en wachten tot de auto komt met de kist erop. Ernaast lopen jongens in het oranje, door witte linten met elkaar verbonden. Vrouwelijke familieleden zijn in het wit. Nadat ze driemaal tegen de klok in rond het gebouwtje met de oven hebben gelopen, wordt kist de trap opgetild en op de tafel geplaatst. De monniken gaan voor in een langdurig gebed waar ik niets van meekrijg.
NikomMaelao Production / Shutterstock.comDan begint het officiële gedeelte, dat wijkt niet echt veel af van het Westen. Toespraken die het leven van de overledene gedetailleerd beschrijven. Daarna worden allerlei vertegenwoordigers van organisaties en bedrijven die enigszins in de verte met de familie te maken hebben, naar voren geroepen.
Zij bestijgen de trap naar de kist en plaatsen een oranje sarong op een offerschaal. Dan komen er twee monniken die na veel plichtplegingen die oranje jas meenemen. Op deze wijze worden alle monniken in het nieuw gestoken.
Intussen zit de goegemeente onder de bomen weer te twitteren. Dan wordt tot slot aan een ieder een soort stick van was uitgereikt met een lucifer erop. Men bestijgt dan de trap en legt die stick op een hoop. Daarmee wordt later de oven aangestoken. Einde ceremonie.
De afsluitende avond wordt voor de laatste maal eten geserveerd en drank verstrekt. Laat die avond wordt mijn slaap verstoord door dronkemans gelal en agressief geroep in de straat, kleine vechtpartijtjes. Na een poosje wordt alles rustig in afwachting van het volgende overlijden.
Greep op de uitwassen verloren
Wat vind ik als farang daar nu van? Ik denk dat oorspronkelijk dit een waardige en gemeende ceremonie was. Nog steeds beleven de ouderen in het dorp het zo. Er is een ‘middengroep’ die dit ritueel doet omdat het nu eenmaal de gewoonte is.
Maar er zijn hier (te) veel jongeren met afgebroken 2-jarige ‘highschool’ die in elk geval deze gelegenheid aangrijpen om flink te drinken (en zij niet alleen). De reden voor dit alles zegt ze niets (meer). De ouderen keuren dit alles streng af, maar hebben de greep op de uitwassen al lang verloren.
Jammer, jammer.
Ingezonden door Klaas (herplaatst bericht)
Dat gokken en zuipen zijn een typisch Isaan verschijnsel
Ik heb in Centraal Thailand en Bangkok, al een tiental overlijdens rituelen bijgewoond, en die waren allemaal alcoholvrij.
Zouden ze dat niet hebben afgeschaft met betrekking op het gezichtsverlies van de familie?
(als voorzorg dat er geen dronken familieleden rondlopen die voor gezichtsverlies kunnen zorgen)
Denk dat het misschien van de familie afhangt. Ik heb een tiental begrafenissen meegemaakt. 3-tal werd er gedronken, andere zonder een druppel. Dat er gegokt werd is me eigenlijk nergens opgevallen maar zou natuurlijk best wel kunnen…
Beste Klaas,
Bij het overlijden van mijn schoonmoeder 2 jaar geleden heb ik exact hetzelfde meegemaakt in de Isaan.
Dat de genodigde hoge gasten de meeste aandacht krijgen bij de crematie heeft te maken met de status van de familie van de overledene.
Al hebben de hoge gasten de overledene nooit eerder ontmoet, toch krijgen zij de eer om hun status te tonen aan het publiek. Hierdoor wordt ook de status van de familie van de overledene ook verhoogd.
Je zult begrijpen wat het effect zou zijn als (heel toevallig) iemand van de koninklijke familie bij de ceremonie aanwezig kon zijn.
Blijkbaar Standard Operating Procedure doorheen de Isaan. De ceremonie is langer of korter naargelang de “belangrijkheid” van de overleden persoon. In ons dorp (nabij Mahasarakham) worden de “festiviteiten” steevast afgesloten met het uitstrooien van centen (stukken van 1 of 2 baht, of 50 satang) die in een stukje papier gewikkeld zijn. De centen worden door de familie van de overledene uitgestrooid vanaf het balkon van het crematorium-gebouwtje achter de plaatselijke Wat, en het zijn natuurlijk de kinderen die op de eerste rij staan … . Mijn vrouw heeft geen idee waarom ze dit doen, maar de traditie gaat al mee zolang ze het zich kan herinneren.
Beste Guy,
Bij het overlijden van mijn vrouw haar opa, hebben wij ook munten in gekleurde papier gedaan.
Wij deden munten van 1, 2 of 5 baht inwikkelen in dit papier en dichtmaken met een elastiekje.
Wij hadden er in totaal ruim 500 gemaakt, waarvan in 48 van deze een papiertje zat met het opschrift ‘Paraplu’.
Na de ceremonie zijn deze vanaf het crematorium-gebouwtje gegooid naar de aanwezige mensen die zich rondom / onder het gebouwtje hadden verzameld.
Degene met een Paraplu papiertje zijn bij ons een paraplu komen afhalen.
Ook werd er gedurende de ceremonie kleinigheden uitgedeeld zoals een klein zaklampje, doosje met eucalyptus, handdoekjes etc. door de familieleden van mijn vrouw aan de bijwonende mensen.
Dit om dank te tonen dat zij gekomen zijn om respect te betuigen naar de overleden persoon (opa in ons geval).
Bij ons het dorp is het ook een paar keer uit de hand gelopen.
De locale overheid geeft nu 10.000 bath als er niet gegokt word en er geen alcohol geschonken word.
Helaas door gezichtsverlies durven de meeste het geld niet aan te nemen.
Maar in de toekomst zal het zeker veranderen.
Het gokken waaronder oa kaartspelen en dobbelen te veel alcohol drinken ,dat is in mijn omgeving een standaard ritueel .
Velen denken dan weer een korte vakantie een paar dagen niet te hoeven werken met gratis eten en drinken op kosten van de familie van de overledene .
Omgeving Lamphun en dus niet alleen in de Isaan .
Afgelopen twee weken geleden , in mijn dorp drie sterfgevallen ( waaronder een verkeers ongeval hoe kan het ook anders this is Thailand ) kort na elkaar dus het werk lag meer dan een week plat .
Als de crematie geweest is , en na het opruimen van de tafels stoelen en andere bende ,dan wordt er nog eens stevig door gedronken door de zegmaar veegploeg .
Een dag later na de crematie komt de lokale hermandat op de brommer met zeker wel twee agenten voor de teamoney .
Want dit illegaalgokken mag niet volgens de officieele wetsregels in Thailand .
En er moet toch iemand een oogje dicht knijpen is het niet .
Ken dit ritueel al voor jaren en jaren .
Jan Beute .
Ik heb een ritueel meegemaakt waar de princes deze voorzat. De overledene was 100 dagen opgebaard en iedere week was er een samenkomst. Met de foto’s en gaven van het koninklijke huis. Maar geen alcohol, gokken, e.d. Dus heeft dit wat te maken met lokale gebruiken en status.
Deze ceremonie, met 100 dagen opbaring plus de aanwezigheid van iemand van de Koninklijke familie, zal hoogst waarschijnlijk een overlijden van een vooraanstaande monk geweest zijn. Het is gebruikelijk dat een monk 100 dagen opgebaard wordt al voor de crematie plaatsvindt. Het vuur wordt dan ook aangestoken met het “Koninklijk vuur” indien het om een belangrijke monk gaat.
Ik heb nog fotos van zo een ceremonie van toen de vader van mijn buurman overleed. Er werd toen zelfs een replica van een tempel in hout gebouwd. Op de top van de tempel stond de lijkkist. Gans de boel werd in brand gestoken met “Koninklijk vuur”.
Gegokt of gedronken ( alcohol ) kwam er totaal niet bij kijken natuurlijk…. toch niet in het openbaar.
Verder, hier in het dorp waar ik woon, in het zuiden van Thailand, verloopt een overlijdensritueel, voor zover ik reeds meemaakte, heel sereen. Geen gezuip, geen gegok …. zal dus wel streek- en vooral ook klassegebonden zijn.
ik heb een dergelijke ervaring gehad van een crematiederemonie met al de feestelijkheden eromheen. Een aanvulling was de crematie zelf. Over het terrein van de Wat was een draad gespannen, die eindige bij de crematieplaats Na de plichtplegingen werd werd er laat ik zeggen een soort raketje aangestokne dat langs de draad over het publiek schoot en zich in de oven van de crematieplaats boord. Een kort knal volgde en de boel ging in de hens. En iedereen toog huiswaarst voor de afsluitende feestelijkheden. Ik ben kantholiek opgevoed in Brabant en heb daardoor ook menig begrafenis/crematie meegemaakt. Er zijn veel overeenkomsten en verschillen.
Grootste verschillen in Nederland alleen voor genogigden en duurt het maat een dag, in Isaan is heel het dorp en ver daarbuiten welkom en duurt alles drie tot zeven dagen. Overeenkomsten bij beide veel onverstaanbaar en onbegrijpelijk ceremonieel gedoe van priesters of buddhas en het feest. In brabant is het gewoon dat er na de begrafenis een tijd is om te condoleren en daarna treffen de genodigen elkaar aan een zgn. koffietafel, die meestal uitloopt in een bachanaal. In feite een grote reunie van vrienden en bekenden en daar moet op gedronken worden. Sterke verhalen over de overledene en overlevenden doen de ronde, de muziek gaat aan om een dansje te doen. En zo wordt het een gezellige boel.
Het ceremoniele koninklijk vuur, is vooral voor hoog geplaatste ambtenaren en legerofficieren. In sommige uitzonderlijke gevallen, word de crematie bijgewoond door een vleugeladjudant van de koning, en word de laatste eer bewezen door een afvaardiging van de paleiswacht. Wanneer de overledene een honoraire tittel heeft, nauw verwant is met de koninklijke familie, of tot de legertop behoorde. Word hij in zithouding gecremeerd. De kist heeft dan de vorm van een stupa.
Ook heel appart zijn Chinese overlijdingsrituelen, die hebben een Boedhistisch Theravada gedeelte, waarbij men lustig verder tater en men eten rondgaat in de sala. Maar ook een Boedhistisch Mahayana gedeelte, heel sereen en ingetogen, men kan dan een speld horen vallen. De naaste familieleden trekken dan ook witte kledij in jutte aan. Het is ook maar 1 monnik die rechtopstaand de gebeden doet.
Enkele crematies medegemaakt, bij geen enkel werd er alcohol gedronken en gegokt, wel allerlei etenswaren.
Kortom vele verdrietigen en of huilenden waarbij je je kunt voorstellen dat die helemaal geen behoefte hebben om te dronken te worden en of te gokken laat staan om te feesten.
Was niet in Isan, wellicht dat het daarom anders is.
Excuus, de eerste ‘te’ is abusievelijk neergetypt.
Hay Lung addie mag ik eens weten in welk dorp je woont, in zuid-Thailand.
Groetjes Dre
Zeker mag je dat weten, dat is tenslotte geen geheim:
Pathiu, meer bepaald Talae Sap
Groeten, LG
Zo Klaas zijn eerste aanwezigheid van een crematie omschreven heeft,zo heb ik het ook verschillende keren meegemaakt in Chiang Rai.
Ook hier wordt een tent opgeslagen en gekookt door vele vrouwen uit het dorp die de magen van de vele bezoekers vullen moeten.
Ook het gokken schijnt zich niet alleen op de Isaan te betrekken,omdat ook in Chiang Rai bij de meeste crematie’s een bepaalde groep zich hiermee bezig houd.
Meestal wordt zo’n ,,Ban Sop” zo de Thais hier in Chiang Rai het huis van een overleden persoon noemen, overspoeld van loten verkopers,die hier op goede omzetten hopen.
Als de Ban Sop in de buurt van de openbare weg ligt,wordt een soort verkeerslicht met de aanduiding, dat men hier vanwegen de vele bezoekers iets langzamer moet rijden,zodat men hoopt op deze manier de komende,en gaande gasten beschutting te bieden.
Na een bepaald aantal dagen wordt de overledene dan door vrienden en familieleden,begeleid van veel knallerij en vuurwerk, op een wagen voorzien van lange touwen na de crematie plaats getrokken.
Vaak begeleid van een geluidswagen waar iemand voortdurend de naam van de overleden persoon herhaalt met de informatie ,hoelang de betreffende onderons was,en dat diegene nu verlost is van pijn en kommer omdat hij/of zij zich nu bevindt in een betere omgeving.
Wat ik bij de Thais steeds opnieuw bewonder, is de enorme hulpbereidschap en samenhang in de familie of dorps gemeenschap,waar wij in veel westerse landen nog wat van leren kunnen.
Bedankt Lung addie. Wij wonen in de provincie Nakhon-Si- Thammarat, meer bepaald in Tha-Sala.
Groetjes Dre