Over rijst gesproken
Groene rijstvelden geven een extra dimensie aan het landschap en toveren een glimlach op het gezicht van de toerist.
Weinigen zullen beseffen dat wereldwijd meer dan honderdduizend verschillende rijstsoorten worden geteeld. Denk dat de gemiddelde Nederlander als hij rijst koopt niet veel verder komt dan een pakje droogkokende witte rijst uit het schap van de kruidenier. Bruine, rode, zwarte of zelfs paarse rijst zul je er zelden aantreffen.
Rijstproducerende landen
Met een jaarproductie van 143 miljoen ton is China ’s werelds grootste producent, gevolgd door India met 99 miljoen ton (1 ton is duizend kilo). Indonesië volgt met 37 op de derde plaats en dat is een groot verschil ten opzichte van de nummers een en twee. Thailand staat met een jaarproductie van 21 miljoen ton op de zesde plaats van rijstproducerende landen en moet landen als Bangladesh en Vietnam voor zich dulden met respectievelijk een jaarproductie van 34 en 27 miljoen ton. Dat landen als China en India met respectievelijk 1,3 en 1,2 miljard inwoners grote rijstproducenten zijn is niet zo verwonderlijk.
Rijstexport
Thailand was tot verleden jaar gedurende meer dan 30 jaar met een exportvolume van 6,9 miljoen ton ’s werelds grootste rijstexporteur. In 2012 werd Thailand voor wat betreft de rijstexport echter voorbijgestreefd door zowel India alsmede Vietnam. Beide landen exporteerden respectievelijk 9,5 en 7,6 miljoen ton rijst.
De rijstteelt
Onder de meest gunstige omstandigheden, waarbij klimaat en zeker zo belangrijk de watertoevoer een belangrijke rol spelen, kan maximaal driemaal per jaar worden geoogst. Als regel worden de rijstkorrels van de laatste oogst gedurende een nacht geweekt om beter te kiemen en vervolgens ingezaaid. Uiteraard moet het perceel grond van te voren geploegd, bewerkt en onder water worden gezet. Op veel plaatsen zien we de waterbuffels nog de ploeg voorttrekken maar inmiddels heeft zeker bij de grotere percelen de tractor haar intrede gedaan.
Na ongeveer een maand hebben de rijstplantjes zich gevormd tot een hoogte van ongeveer 20 centimeter. De plantjes worden daarna voorzichtig met de hand uitgetrokken en in bosjes op een ander onder water staand perceel uitgeplant. Onderschat dit werk niet, want dagen achter elkaar gebukt met de voeten in het water en de brandende zon in je nek staan werken is beslist geen sinecure. Daarna moet de rijst tot wasdom komen maar ook dat gaat niet vanzelf. De waterstand moet op peil worden gehouden, onkruid tussen de rijstplantjes verwijderd en de dijkjes rondom het perceel worden onderhouden zodat het water niet weg kan vloeien. Om onkruid te bestrijden worden regelmatig pesticiden gestrooid. Het is nog niet zo heel lang geleden dat hiervoor eenden en ook vissen werden ingezet en soms zie je dat tegenwoordig nog wel.
Tegen de tijd dat na 3 à 4 maanden de rijst kan worden geoogst, laat men de betreffende percelen droogvallen en kunnen de rijstkorrels rijpen. Het oogsten kan daarna beginnen.
Hele families worden dan opgetrommeld om veelal met de sikkel de bosjes rijst te maaien. Bij de kleinere boeren komt daarna ook nog de oeroude dorsvlegel om de hoek kijken om de korrels uit de aren te kloppen. Heel veel handjes komen er aan te pas voordat het pondje rijst in het schap van onze kruidenier ligt. En ook al eet de Aziaat heel wat meer bakjes rijst dan de Westerling de rijstboer zal er geen kapitaal aan overhouden. Het is hard werken voor een karig financieel resultaat.
Rijstaanbouw
Het is inderdaad zo dat onder de meest gunstige omstandigheden drie maal per jaar rijst geoogst kan worden. Ik spreek hier over mijn ervaringen in Indonesie.
Waar en of een tractor ingezet kan worden is mij niet bekend. Het lijkt mij echter onwaarschijnlijk, aangezien de als terrassen aangelegde parcellen zo klein en dikwijls zo steil tegen de heuvels aangelegd zijn dat de inzet van een tractor hier onmogelijk is.
Bovendien heeft een dorp meestal geen financiele middelen om een tractor te kopen.
De einige mechanisering die ik ken, betreft het pellen van de rijst om de korrels van de aren te scheiden. Maar ook hier is het een kwestie van financen.
De oogst moet naar de pellerij vervoerd worden en dat kost geld. Dan kost het pellen ook en dan kost het transport terug ook nogeens.
Een mogelijkheid zou zijn om als cooperative een pelmachine te kopen. Ik heb met een dorp op Java deze mogelijkheid besproken. Maar ook dat is niet te realiseren. De afbetaling van de bankcrediten is te hoog en duurt te lang om voor een dorp en de mensen rentabel te zijn.
Dus verkiezen de meeste rijstboeren de oude manier van doen. Dit is van regio tot regio verschillend. In sommige streken (en eilanden) stampen de vrouwen de rijst nog in bakken. Elders worden de rijsthalmen in bundels samengebonden en op een uitgebreid laken op de grond geslagen. Dorsvlegels heb ik nergens gezien, aangezien , zoveel ik weet, in Indonesie de rijst nog steeds met de hand van de plant afgesneden wordt. Dit in verband met het geloof, de plant niet over het verlies van zijn vrucht te kwetsen. Na de oogst wordt dan ook de rijstgodin met offeranden bedankt.
Hoe dit in Thailand en de rest van de rijst-exporterende landen is weet ik niet.
In Chiang Mai werd ik onlangs door een fabriek-eigenaar uitgenodigd om zijn fabriek te bekijken.
Bij aankomst merkte ik op dat het areaal extreem droog en er niets groens op te zien was. Hij vertelde mij dat hij dat stuk land had kunnen kopen om er zijn fabriek op te bouwen, omdat het land niets meer waard was nadat er rijst aangebouwd was. De grond was volkomen uitgeput en omdat het geen water meer kon opnemen, kon er ook geen plant meer groeien.
Aangezien Lanna-tai eigenlijk een gebied van rijstaanbouw is, begrijp ik niet hoe het komt dat de
grond door rijstaanbouw zo uitgeput kan zijn.
Ik ben geen experte op dit gebied, maar ik vermoed dat er een verschil bestaat tussen een ‚droge‘ (zonder irrigatie) en een ‚natte‘ (met irrigatie) rijstteelt.
Wat betreft rijstverbruik in de lage landen zullen weinig mensen weten dat er in Nederland en Belgie slechts zeer weinig rijst wordt gegeten uit Azië.
Als dit al gegeten wordt betreft het Thai Fragrancre rice en Indische Basmati (mijn persoonlijke voorkeur).
Deze rijst wordt naar Europ verscheept en in ook daar gepeld .
De meeste rijst die in Nederland en Belgie worden gegeten, zijn Spaanse rijst, Amerikaanse rijst, Italiaanse rijst en Surinaamse rijst.
De spaanse en Amerikaanse worden gegeten als Parboiled versie (= chewing gum rijst , en smaakt naar niks). De rijst is hier “voorgekookt” (dmv van stoom behandeld in een snellopend proces) waardoor de rijst natuurlijk ook vlugger klaar is. Wat mij betreft een afknapper.
Wat Spanje betreft heb je ook nog de klassieke paellarijst, die totaal verschillend is van de andere rijstsoorten (paella klaargemaakt met normale rijst trekt ook op niks). Tevens wordt er dan in de paella nog typisch Spaanse safraan gebruikt en NIET de klassieke safraan die we hier gebruiken om rijstebrij mee te maken. Maar dit terzijde.
Italië vooral gekend voor de risotto rijst gekweekt voor, uiteraard risotto en ook dessertrijst.
Wat betreft de normale graankorrel, eten we dus hier ook nog de Long Grain rice uit AMerika, Suriname en ook Spanje.
Maar deze moeten onderdoen qua smaak voor de Fragrance soorten die uit Asia komen (zie hoger).
Algemeen mag je gerust zeggen dat er inB en NL enkel rijst wordt gegeten als maagvulsel en niet echt om de smaak. Dit zal door de mondialisering wel stilaan worden geintroduceerd (hoop ik).
Wat betreft het verloop van de rijstverwerking in Europa:
– De rijst wordt geleverd door zeeschepen en via de diverse havens naar de rijstpellerij gebracht.
– Rijst wordt gelost in grote silo’s.
– De rijst wordt afgezift en de “stro”halmen worden verwijderd.
– Daarna wordt de rijst geslepen (zoals je je kan voorstellen tussen twee slijpstenen) en wordt hier ontdaan van het rijstvlies (pelletje rondom de rijst). De “semoule die hier van afkomstig is wordt verkocht als rtijstgriesmeel en/of grondstof voor behangerslijm).
– De rijst wordt gesorteerd op kleur (foutieve korrels en eventueel nachtschadigen worden hier verwijderd).
– De rijst wordt gezeefd om halve en 1/4 korrels te verwijderen (worden vekocht en of geblend ifv prijs die klant wil betalen).
De kwaliteitsverschillen zijn dus hoofdzakelijk:
– Breukgehalte in de rijst
– Kleur van de rijst
– Aroma van de rijst
Wat betreft de zogenaamde zwarte rijst:
Dit is een totaal andere grassoort (rijst= ook een gras) dan de witte rijst die wij kennen.
Werd eerst gebruikt door de native indianen in VS die dit gebruikten in tijden van hongersnood (want lekker is het niet). Is in zijn pure vorm niet te vreten.
Het is in Europa gelanceerd gemengd met witte rijst om mooier te ogen.
De rest van de mythen die erom heen verteld worden is bullshit (gezondheid, calorieeën,…).
Wat betreft de mythe van ongepelde rijst:
Realiseer u dat de rijst onderweg, of in de Europese havens, of in de rijstpellerijen behandeld wordt met insecticiden en knaagdieren bestrijding middelen.
Het verschil tussen gepelde (geslepen) en ongeslepen rijst is dat de ongepelde rijst nog een extra reiniging en afzuiging krijgt om vreemde vaste bestanddelen te verwijderen.
Ik eet hem niet. Evalueer zelf maar even als u bovenstaande gelezen hebt.
Hoop iets bijgedragen te hebben over feiten en mythen in het rijstwereldje.
En o ja, nog één ding: er is meer te verdienen door rijst te kopen en te verkopen (trading) dan door hem met liefde te bewerken, te verpakken en te verkopen….
Hi Joseph,
Ja, als je die natuur ziet dan is dat prachtig.
Wij hebben in Indonesie ook eens een groot stuk rijstvelden bekeken.
Maar mijn lieve hemel, wat een verschrikkelijk rugbrekende houding, voor ik weet niet hoe lang, voor dat andere mensen die rijstkorrel in een zak in de winkel ziet.
Maar wat ik me afvraag is waarom de vissen en eenden zijn afgeschaft, i.p.v. die Rommel die ze gebruiken en veel meer kost.
Zal denk ik wel te maken hebben dat deze pesticiden meer rigorous aan het werk gaan.
Maar als je dan die afmetingen ziet, die men in geboden houding moet bewerken.
Mijn rug is zo soepel als gewapend beton, dus ik heb medelijden met die mensen.
En vooral als ze er ook nog eens peanuts voor krijgen.
reeds eerder gezegd.
Een person/familie moet hier maar eens een zeer, zeer riante donatie aan geven.
LOUISE
Rijst is in Thailand in de eerste plaats van het hoogste binnenlands belang. Hét basisvoedsel voor het land en zijn bevolking. Mooi meegenomen is additioneel de export van rijst. Meer kwaliteitsrijst produceren dan noodzakelijk voor binnenlands gebruik, en dat tegen een concurrentiële prijs. Nog mooier was ’s werelds number one zijn inzake export van rijst. Die positie stond al onder druk en is dan vrij plots verloren gegaan door “overmoed” van vorige regeringen. Die dachten de wereldmarkten even te slim af te zijn door op Thais landelijk niveau de marktwerking (prijs) te manipuleren. Dat was echter zonder de concurrentie van andere landen gerekend, o.a. Vietnam en India hebben zich daarop beter in de wereldmarkt “gepositioneerd”.
Binnenlands is “rijst” zelfs van groot electoraal belang. Pheu Thai haalt bijvoorbeeld het leeuwendeel van haar stemmen in landelijk “rijst” gebied. Bij kiezers die rechtstreeks of onrechtstreeks voor hun bestaan/inkomen verbonden/gebonden zijn aan rijst. Het hoeft geen verbazing te wekken dat er lang en hardnekkig vastgehouden werd aan het “rijstopkoop programma”.
Rijstcultuur is landbouw en in deze globaliserende wereld weegt die primaire economische sector steeds minder zwaar. Elektronica (bvb. harde schijven voor computers), automotieve en toerisme zijn economisch voor Thailand ondertussen economisch veel belangrijker dan rijst.
Aan die macro-economische bespiegelingen heeft de Thaise rijstboer echter geen boodschap. Kleinere velden bewerkt hij met de “motoculteur”. Grotere velden worden met de traktor zaai- of plantklaar gemaakt. Buffels zie je nog zelden het veld bewerken. Dat mooie dier is ondertussen meer bedreigd dan de door Westerlingen gekoesterd olifant. Als het zo doorgaat worden de fallang de enige overblijvende kwai :-). Vrouwen op rij kniediep in de modder zie je ook steeds minder. Plantgoed wordt machinaal gepoot en zelfs vanop de tractor “uitgeworpen” met potkluit. De oogst gebeurt steeds meer met pikdorsers op rupsbanden speciaal ontwikkeld voor rijstcultuur. Ook loonwerkers met moderne machines worden steeds meer “ingehuurd” tegen uur of dagprijs. Specialisatie zet zich door.
De Thaise rijstproductie gebeurt nauwelijks op terrassen op berghellingen. Het gebeurt voor het overgrote deel in vlaktes en in brede valleien van de rivieren. Toch blijven de velden daar in oppervlakte relatief klein. Het Thais eigendom- en erfrecht zorgen zelfs voor een verdere “versnippering” van het areaal. Die versnippering vormt een rem op de mechanisatie en verhindert het boeken van “bedrijfseconomische schaalvoordelen”. Hetgeen in concurrerende landen duidelijk succesvoller verloopt.
Steeds minder eigenaars van rijstvelden bewerken hun gronden zelf. Vermoedelijk omdat de winstmarges te klein geworden zijn en risico’s te groot. Dat geldt des te meer in gebieden waar geen irrigatie is (weersafhankelijke teelt). Ze verhuren hun areaal geheel of gedeeltelijk aan pachters om zo de risico’s geheel of gedeeltelijk naar die (meestal armere) mensen door te schuiven.
In Thailand is de verzilting van het rijstareaal een héél groot probleem. Rijst verdraagt geen zoute bodem. Jarenlang gebruik van kunstmest leidt tot verzilting. Hoe goedkoper de kunstmest hoe meer zoutresidu in de bodem achterblijft. Het duurt jaren voor die “doorgespoeld” is en zolang kan er geen rijst geteeld worden. Naast goede kunstmest is aanvullende organische bemesting absoluut nodig om “bederf van de bodem” tegen te gaan. Deze goede praktijk wordt echter steeds minder gevolgd, onder meer vanwege meer werk en duurdere productiekosten.
Een degelijk gecoördineerd structureel landbouwbeleid vanuit verschillende optieken (bedrijfsvoering, bemesting, binnen- en buitenlandse vermarkting, areaalstructurering, enz …) loopt in Thailand al decennia fout. Dit om vele uiteenlopende redenen. Eén proces tegen een voormalige eerste minister zal geen beterschap brengen en art. 44 al evenmin. Jammer, maar hélaas …
Goed beschreven, behalve de melding dat kwaai’s, die typische buffels, een bedreigde diersoort zou worden.
Hier in de streek, tussen Udon en Sakun, worden die gehouden en gekweekt. De meeste families hebben er minimum 4.
Kwaais worden minder dan vroeger, maar nog steeds als voedsel gebruikt. Ze zijn ook verhandelbaar, een levendig gedoe. Nu steeds meer ook als een soort statussymbool gehouden.
Wij kochten altijd Thai Jasmine rijst bij de Lidl in Nederland.
Pakken van één kilo en niet duur.