Mor lam, traditionele muziek van de Isaan
Mor lam, traditionele muziek uit de Isaan
Wat is mor lam?
หมอลำ (uitspraak: mǒh lam) mor lam is een muziekvorm vrij kenmerkend voor de Laotiaanse cultuur, en dus ook voor de Isaan. Een soortgelijke muziekvorm bestaat in heel Zuid-Oost Azië. In het Noorden van Thailand heet het ซอ soh.
De liedjes gaan vaak over de hardheid van het dagelijks bestaan en onbeantwoorde liefde. Soms zijn het langere, soms uren durende verhalen uit het verleden; legenden, over het leven en de vroegere geboortes van de Boeddha, vaak met een opvoedende en moraliserende inslag. Vele liedjes gaan gepaard met ironie en humor. Deze muziekstijl wordt dikwijls vergeleken met de Amerikaanse rap, een stijl die overigens vrij internationaal is.
Naast deze monologen zijn er ook dialogen tussen man en vrouw, met ondeugende, erotisch expliciete en uitlokkende opmerkingen.
In het verleden werd alleen de แคน khaen (foto) als begeleidend muziekinstrument gebruikt maar vanaf de zeventiger jaren kwamen daar allerlei andere instrumenten bij, zoals fluiten, lieren, drums en elektronisch spul. Ik ben een volstrekte leek op muziekgebied, wie meer wil weten verwijs ik naar de Wikipedia site via de link hieronder.
Vanaf de jaren zeventig komen de lug thung liedjes op (Thai: ลูกทุ่ง lôe:k thôeng) met veel stijlelementen uit de mor lam traditie. Ze gaan ook over onbereikbare liefde, de strijd om het bestaan (na de migratie naar Bangkok en omgeving) en de heimwee naar het dorpsleven. De levendige vormgeving, de schitterende kostuums en de sexy danseressen verbergen vaak die droevige en verlangende inhoud.
Tawan Daeng (Isaan) muziekgelegenheden
Tawan Daeng (Thais: ตะวันแดง ‘de Rode Zon’) is een franchise met elf gelegenheden verspreid over Thailand, vele jaren geleden opgezet door วีระ ขันธีวิทย์ Veera Khanthiwit (Lek Lensnu). Hij was vóór de jaren tachtig een communistische guerrillastrijder, daarna tot in de jaren negentig een journalist waarna hij de Tawan Daeng muziektempels opzette.
Zijn verleden blijkt nog uit de portretten die de muziekhal in Chiang Mai opvrolijken: Marx, Lenin, Trotsky, Chit (of Jit) Phumisak, de Thaise marxist die in 1966 bij Sakon Nakhorn wed vermoord, en buiten Pridi Phanomyong.
Eén van de doelstellingen van deze franchise was de herinnering aan protestliederen als het Levenslied (Thais เพื่อชีวิต pheua chiwit) te bewaren. De zanger Carabao is daar een voorbeeld van. Maar in deze hallen worden vele soorten Thaise en met name Isaanse muziek ten gehore gebracht.
Waar te beluisteren in Bangkok
(Bangkok is tenslotte eigenlijk Isaanstad)
- ‘Tawan Daeng Isan’ op Pattanakan Rd, Bangkok (nabij Ekamai/Pridi Panomyom Rd)
- ‘Isan Isan’ op de Ladphrao Road, Bangkok (nabij Big C Supercenter, Ladphrao).
Buiten Bangkok zijn er Tawan Daeng hallen in Chiang Mai, Surin, Khon Kaen, Udon Thani, Khorat en misschien in andere steden. Iedereen kent ze.
Meer weten? Zie deze link:
- Kort, authentiek mor lam liedje, Engels ondertiteld: www.youtube.com/watch?v=LL4HQhvUfk0
- Meer moderne mor lam/ luk thung liedjes: www.youtube.com/watch?v=c6UGEozaXdY www.youtube.com/watch?v=JBOl_4yvZiY
- Levenslied van Carabao, Engels ondertiteld, ontroerend: www.youtube.com/watch?v=grcDn_2Fzsw
Mor Lam Sing live concert in Roi Et Isaan Thailand. Folk music คอนเสิร์ตหมอลำ
Uiteindelijk eens een website om ook de tekst van de liedjes te kunnen volgen!
Op onderstaande website staan heel veel liedjes met de Thaise tekst, de fonetische weergave daarvan en de Engelse vertaling. Zoeken via de artisten naam:
http://deungdutjai.com/lyrics-directory/
En op deze website staan veel liedjes van Carabao, als boven weergegeven:
http://carabaoinenglish.com/
Beste heer Kuis, bedankt! Wat kan ik genieten van show en muziek van Mor Lam in Thais gezelschap. Eerlijkheidshalve moet ik bekennen dat ook het nuttigen van de rijkelijk vloeiende whisky een belangrijke factor is. Van de tekst versta ik nagenoeg geen snars en hoewel er voor mij soms wel eens wat wordt vertaald laat ik mijn fantasie de vrije loop. Mijn ’tilak’ houdt ook van zingen, doet dat volgens mij ook heel aardig (ik ben uiteraard niet geheel objectief) en kent zoals zoveel Thais redelijk wat teksten uit het hoofd. Soms denk ik bij het luisteren naar Mor Lam dat ik met mijn ouwe krakkemikkige lijf nog kan dansen ook maar dat zal dan ook wel door de eerder genoemde whisky komen.
Beste Leo,
“Keep on rolling” ,blijf je jong bij!
Toch als ik het in Nederland hoor krijg ik heimwee naar Thailand.
Maar ben ik in Thailand dan erger ik me vreselijk aan deze trouwens alle Thaise muziek.
De basloop is bij ieder nummer hetzelfde.
En dan nog dat vreselijke orgel daarbij.
Maar gelukkig is muziek een kwestie van smaak.
Vind dat morlam en lucktung met de beste wil dan ook, niets maar dan ook helemaal niets aan.
Overigens sta daar niet alleen in want ook veel Thai vinden er niets aan, sterker nog ken ook verscheidene Isaners die niets hebben met die oubolliger deuntjes, met feestjes willen ze er dan nog weleens aan toegeven maar daar buiten kiezen ze toch liever voor de wat meer moderne muziek, zang en dans.
Zo zijn Koreaanse en Taiwanese artiesten zeer populair in Thailand vergelijkbaar zoals veel Nederlanders die liever naar Britse en Amerikaanse artiesten luisteren.
Bij van die dorpsfeesten of braderieën in de Isaan is het altijd wel leuk om even te kijken en te luisteren. Maar om dat nou onderweg in de bus van Bangkok naar de Isaan urenlang aan te moeten horen…
In het verleden toen ik nog wel naar dit soort feestjes ging was het altijd met de drank in de (Thaise)mens een knokpartij tussen rivaliserende groepen. Dus vertrok ik al na een uurtje Thaise gezelligheid om deze ongein bespaard te blijven. Ik kom hier immers voor mijn rust en niet om mij te irriteren aan dit soort gedrag. Wel jammer want aan de muziek en de artiesten ligt het niet. Heb het ook in Indonesië meegemaakt bij bijeenkomsten met volksmuziek en het is zeker geen Thais fenomeen in gedrag.
Wij zijn vaak naar dit soort Isaan morlam festivals geweest en ook altijd niet te laat vertrokken.
Die festivals worden vaak na het oogst seizoen van de rijstvelden gehouden.
Door het whiskey gebruik ontstonden er wel vaker vecht partijen.
Gelukkig liep er dan ook bewakers rond en was er ook een soort leeuwenkooi met tralies waar de dronken vechtjassen ingeplaatst werden.
Een interessant artikel over de Mor lam muziek.
Ik ben Tino dankbaar voor de web informatie en zal zeker het één en ander op gaan zoeken.
Door de jaren heen heb ik bij een platenzaak in Prakhon Chai in de provincie Buriram een flink
aantal CD’s en DVD’s met Isaan muziek gekocht, welke ik van tijd tot tijd afspeel.
Ook op menige tempel braderie al meermaals optredens bijgewoond, waarbij het mij altijd opvalt,
dat Thaise mensen levens genieters zijn.